घर बहाल कर लिन सकिएला ??
केही दिन अघि अर्थमन्त्री रामशरण महतले कर नतिर्नेहरुका सम्बन्धमा निकै कडा कुरा बोलेको सुनिएको छ । सरकारी जागिर खाएर कर नतिर्नेलाई कडा कारबाही गर्ने कुरा उनले गरेको बुझियो । पान नम्बर सबैले लिनु पर्ने कुरा पनि सुनियो । कुरा अत्यन्तै प्रशंंसनीय हो । सरकारी नोकरी गर्नेले कर तिर्दैन भन्नु उचित देखिन्न । उसको तलबी बिलमै कर काटिएपछि कसरी धर पाउँछ नतिरेर । तर मन्त्रीज्यूले एक कुरा बुझ्नु आवश्यक छ ।

हुने भए कात्रो ओढी, आर्यघाट फिर्ने थिएँ
आफ्नो लास आफैले, काँधमा भिर्ने थिएँ

मलामी विनाको लास, यस्तै – यस्तै हुँदो हो
जिउँदो यो लास आफै, आगोलाई गिर्ने थिएँ

साँचै भनूँ भने बोली फुटेदेखि बाक्य बन्द नहुन्जेल सबभन्दा बढी लिने अर्ती र दिने उपदेश साँचो बोल भन्ने नै हो । बाह्रखरी विशारददेखि लिएर विद्वत् शिरोमणिसम्मका गुरुहरूको पहिलो दीक्षा र सानो वर्णमालादेखि लिएर महापूराण मालासम्मका ग्रन्थको पहिलो शिक्षा पनि साँचो बोल नै भन्ने सुनिन्छ । भाषा मात्र फरक हो, भावना बुद्धका आर्य अष्टा¨ पढूँ वा क्राइष्टका टेन कम्यान्डमेन्ट सुनूँ ऐजन बमोजिम साँचो बोल्ने आदेश नदिएको कसैले छैन । यसरी सबतिरबाट एक स्वरले चिच्याएपछि कसै न कसैले त साँच्चै साँचो बोलिदिनुपर्ने हो, तर साँचै बोलूँ भने साँचो बोल भनी अर्तीमाथि अर्ती थप्नेहरूकै मात्र बोली केलाउँदा पनि ७५ प्रतिशत झुठ नमिसिएको होला जस्तो लाग्दैन ।

छ प्रज्ञानको भावना-भाव तीब्र
जुनेली खुलेको छ आत्मा पवित्र
तिमीमा छ ऋक् वेदको नव्य बोली
तिमी प्रेम-आनन्दकी दिव्य झोली
।।
नदीझैँ बजेको छताछुल्ल नाद
छ तिम्रो गलामा अनौठो प्रमाद
तिमी फूलबारी तिमी फूलदानी
तिमी प्रेमले प्रेमकी हौ बिहानी
।।

मित्र अनन्तजी,
अभिवादन !

प्रिय मित्र अनन्तजी, म वर्तमानले अघाएको छु । असाध्यै अघाएको छु । अरू एकपल यस ठाउँमा अडिने मन छैन । पाइलो उठाइहाल्ने सामर्थ्य समेत छैन । मेरो अन्त खनिएको बाटो छैन । खनिदिने अगाडि मान्छे छैन । अरूका मान्छेले अरूलाई नै बाटो खन्दिछन् । मैले त आफ्ना खातिर आफैँ बाटो खन्नुपरेको छ । त्यसका लागि आवश्यक पर्ने हँसिया–कतौडा, खुकुरी–भाला, फरुवा–कोदाली, बञ्चरो–छिनो आफैँले जुटाउनुपर्छ । मेरो कमजोरी नै हो– न मान्छे खटेको छ, न गतिलो औजार जुटाएको छ, न कतै अन्त बाटो नै खनेको छ ! मनमा भित्रैदेखि आगो सल्केको छ । बिल्कुलै लाटो भएर जिउँन सकिएको छैन । केही चनाखो भएर हिँड्न खोज्दा पाइलो राख्ने ठाउँ नै पाउँदिनँ । कताकता अपूर्व मृत्युको त्रासले सपनी र विपनी दुवैलाई गाँज्न थालेको छ ।

प्रकृतिको शृष्टि भित्र पर्वतको शीर,
त्यसै मुनि कल् कल् झर्ना हराउने पीर
अन्जुलिमा भरी भरी मेटिदिएँ प्यास
जीवन हो संलो पानी भरी दिने आश ।

छाँगा मिली खोल्सो भयो अँझै बढे खोला
डाडा काडा गीत जस्तै त्यही ध्वनि होला
त्यस्तै खोला दोभानले नदी वने जस्तै
वस्ति बढ्दै किनाराको कर्म गति लेला,

वसन्त लाग्यो ! पालुवा पलाउन थाल्यो ! यसै क्रममा एउटा ठुलो रुखको कुनै हाँगामा “फ्रेडी”ले जन्म लियो । अन्य सयौँ पातहरू पनि त्यही रुखमा जन्मे । सबै सकुशल हुर्के, बढे ! साथीसाथी मिलेर घामका किरणहरूसँग खेल्नु, सितल हावाका झोक्कामा गीत गाउँदै नाच्नु कम्ता रमाइलो थिएन यिनीहरूको जीवन र दिनचर्या !

यो रुखको सबैभन्दा ठुलो पात “दानियल” र “फ्रेडी” एकदम मिल्ने साथी थिए । दानियलले धेरै कुराहरू जानेको थियो । बेलाबेलामा चराचुरुंगी, घाम, जुन, हुरी, बतास, आदिका साथै बगैचा र फूलबारीको सुन्दरताको निम्ति आफूहरूको महत्व, भूमिका र कर्तव्य सम्बन्धी दार्शनिक कुराहरू पनि गर्थ्यो । पातको जुनी लिन पाएकोमा “फ्रेडी” मख्ख थियो ।

आदिम बस्तीहरूमा
तन्त्रले पाइन हाल्न नसकेपछि
आफ्नो भूगोलको परिधि नाघेर
आफ्नै सपनाको मलामी जान
सगरमाथाको शिर पार गरेको 'म'

नागबेली चुल्ठो तिम्रो निशाजस्तो केशराशी
मृगका झैँ आँखा तिम्रा दारिमजस्ता दन्त लहर ।

तिमी मेरो काव्य हौ म तिम्रो प्यारो कवि
अविरल लेखेँ मैले, तिम्रो–मेरो प्रेम गाथा ।
बारुले त्यो कम्मर तिम्रो सबल लामा हातहरू
गीतबाट, प्रीतबाट, संगीतबाट आउँछ बरु ।

फेरि आयौ है ! श्रावण
झम झम झरी दर्काएर
डाँडा पाखाको यौवन फर्काएर
प्रकृतिको सौन्दर्य लर्काएर आयौ अरे
फेरि आयौ है ! श्रावण

कठोर परिश्रम, लगन र आत्मविश्वासको परिणाम थियो त्यो जसले दिनेशलाई यो उचाईमा पुऱ्याएको थियो । स्नातकको परीक्षामा अव्वल नतिजा ल्याएर उच्च आकाङ्क्षा बोकेर विश्वविद्यालयको केन्द्रीय विभागमा नै स्नातकोत्तर अध्ययनको लागि आएको थियो । पहिलो दुई महिनामै धेरै विद्यार्थी तथा प्राध्यापकहरू माझ लोकप्रिय हुन सफल भएको थियो ऊ ।

प्राध्यापक अमर पनि उनको क्षमतासँग परिचित थिए । त्यसैले त सायद उसको अध्ययनशीलतालाई अझ निख्खर बनाउन चाहन्थे, यस्तै सोच्थ्यो दिनेश ।

"तिमी पनि मलाई मायाँ गर्छौ र ?"

उनी चिढिन्थिन दुवैपट्टिका अोठ जोडेर चोसो पसार्थिन मलाई उनको यो रुपले नै मोहनी लगाउथ्यो सारै सुन्दर देखिन्थिन उनी यो पोजमा । त्यसैले म चिढ्याउन छोड्दैनथे ।

यो श्रावण महिनामा बास्ने झ्याउकिरीले हामीलाई डिष्टर्ब गर्दैनथ्यो । चिया बगानको अन्त्यतिर र चापेको घना जँगल सुरु हुनुपूर्वको खाली डाँडा हाम्रा क्याबिन थिए । दूर दराजबाट आउने चराहरूका आवाजमा माधुर्यता घोलिएर कान पवित्र हुन्थे ।

बर्षायामको यो साल
यताबाट उता हाम्फाल्
के गर्ने त ?
बाटो भरी तालै ताल
खाल्टै खाल्टोले बनेको छ जाल ।

म परें बटुवा
ए गाडी कुदाउने भटुवा
त्यसका बाजेको बाटो हो ?
बाटोमै किन निकालेको छाल ?
कराउँदै हिड्नु परेको छ आजकाल ।

लामो कठिन यात्रा पछि थाकेका सबै राँगालाई रातको अध्यारोमा छामछाम छुमछुम गर्दै ल्याएर बिष्णुमति नदी किनारमा बाधिदिए । भोको पेट घुमाउरो बाटो दिनभर उभ्भिएर गाडीको घच्चा घुच्च सहेर थाकेको शरीर आरामसँग बस्न नपाउदै सबै भुसुभुसु निदाए । ती मध्ये एक काले भन्ने अलि फरासिलो, जोसँग पनि बोल्न पर्ने खालको थियो । मिरमिरेमा चलेको चिसो हावासँगै मस्त निदाइरहेको कालेको नाकभित्र एउटा अचम्मको गन्ध ह्वास्स छिर्यो । के हो यो भन्दै काले जर्याकजुरुक उठ्यो । उसलाई यस अघि यस्तो अनौठो गन्धको अनुभव कहिल्यै भएको थिएन । यताउता हेर्यो । सँगैमा कालो मैलो अनेक किसिमको फोहोर सुमरेर दुःखी र विक्षिप्त भई बहिरहेकी रहिछिन बिष्णुमति नदी ।

ब्रम्हशक्ति ईलेक्ट्रोनमा निहित हुन्छ
बिष्णु शक्ति प्रोटोनमा निहित हुन्छ
पूजा होइन प्रेमको खाँचो छ प्रकृतिलाई
शिव शक्ति न्यूट्रोनमा निहित हुन्छ ।

जून तारामा प्रकृतिबाटै चाँदनीको घेरा जडिएको छ
प्रकृति कै शक्तिले हिमाल पहाड ठडिएको छ
तिमीले आजसम्म जसलाई ईश्वर मान्दै आयौ
त्यही ईश्वर ईलेक्ट्रोन, प्रोटोन र न्यूट्रोंनमा अडिएको छ ।