‘माल’ शब्द आफैमा अपूर्ण हुदाहुदै पनि अनेकार्थक साथै बहुआयामिक प्रतिभा बोकेको अर्थबाहक शब्द रहेछ । विभिन्न उमेर समूहले प्रयोग गरिरहने यो शब्दलाई सबैले आ आफ्नु ढंगले अर्थ्याएका पाइयो । जाति, पेशा, लिंग, उमेर, समय र परिस्थिति अनुसार यसको निस्फिक्री रुपमा बढ्दो प्रयोगले नै यसको छुट्टै विशेषता र महत्व थाहा हुन्छ । यो शब्द त स्वतन्त्र र सर्वब्यापी पो रहेछ । यसका पर्यायवाची शब्दहरुको खोजी गर्दा ठुलै महाकाव्य नै स्रिजना हुन् बेर नलाग्ला ।

जब हरेक वर्ष तिहार आउँछ
मेरो त रित्तो निधार आउँछ

सबैका चेली केके ल्याउछन्
आफ्नो त रोटी न अचार आउँछ

धनको भारी मनको छोटो छैन नि चहक ।
चम्किने सिक्का भएर खोटो छैन नि मूल्य त ।।

जेको नि लोभ बैगुनी माया विकाउ सर्वत्र
इमान छैन जमान छैन लालच बढोत्त
नेताझन् ठग जनता चूप भएर अब त
कर्तव्य छैन कर्मको त के कलङ्की औतार

झोडा, चम्फा सुनायौ
र मलाई
बोल्ने बनायौ

मेरो बोलीले
तिमीलाई लाटी बनायो

रानीपोत लाइदियौ
र मलाई
रानी बनायौ

माउण्ट बोननै भन्ने, पौने आठसयै फिट
अग्लो त्यो चुचुरो रैछ, शहर अष्टिनै तिर

बगेको फेँदमा एस्को, कोलोराडो नदी पनि
बाँधेर बाँध बनेका, जलाशयहरू पनि

एक महिनाअघि
आफ्नै आँगनबाट
हराएको मेरो छोरो
आज अचानक भेटिएको छ
शोकसन्तापले पिरोलिएका
मेरा शुभचिन्तकहरूलाई कसरी भनूँ ?
उसको भौतिक अस्तित्व मेटिएको छ
उसको गर्धन रेटिएको छ !

जहाँ स्वर्गीय आनन्द जहाँ दृश्य अलौकिक
जहाँ छ सभ्यता बेग्लै जहाँको रीति मौलिक

त्यस्तो जो स्थानमा मैले आफूलाई पुर्याइनँ
सधैं भोक सधैं तिर्खा हसुरेरै अघाइनँ ।।

शाश्वत उज्यालोको खोजमा छन् मेरा जाग्रत आँखाहरू । शाश्वत सत्यको प्यासमा तड्पिएको छ मेरो मानस जगत् । आँखा छन् र म उज्यालोको प्यासी बनिरहेको छु । आँखा छन् र म अँध्यारो अवलोकन गरिरहेछु । आँखा र उज्यालो बीचको सम्बन्धलाई पानी तिर्खाबीचको सम्बन्धको बीचमा, भोजन र भोकको सम्बन्धको रूपमा गाँसेर हेर्न सक्दछु । प्रकृतिमा पानी छ र तिर्खा छ, भोजन छ र भोक छ । त्यस्तै मेरा जाग्रतआँखा छन् र उज्यालो दुनियाँप्रति प्यास छ ।

महिना दिनको
माइत बसाइँ पछि
भेट्ने तिब्र चाहनामा
ऊ आई हुईकिँदै
दौडिँदै
एक सासमा बेगले
आँगन, र
आँगन हुँदै पिँडी

दिन ढल्दै गयो, साँझ पर्न लाग्यो फर्कूँ कि के गरूँ ?
आउँछ्यौ कि भन्ने आशामा अँझै पर्खूँ कि के गरूँ ?

दायाँ र बायाँ जाँ बस्छ्यौ त्यहीँ बस्ने ठाउँ खाली छ
जतन गरी राख्या छु दिल पस्ने ठाउँ खाली छ
मुखले बोल्न नमिल्ने मनको भाषा छ मसित
थाके नि नजर भेट्नलाई झिनो आशा छ मसित

तिमी सुतेकै थियौ छोरी
म झिसमिसेमै हिडिहालें
तिम्रो कलिलो अनुहार
मलाई हेरिरहेको थियो छोरी

तर तिमी निदाइरहेकी थियौ
मैले तिम्रा दुवै गाला
सुमसुमाए र म्वाई खाएँ
तिम्रो मायालाई मुटुभरि बोकेर
पछ्यौरीले आँसु पुछ्दै हिडिहालें

मेरो मुटुमा ठोकिएर, चिसिएर गएको
यो बतासले
तिम्रो मुटुलाई छुनै सकेन
तिमी मुट्ठीमा विष लिएर हाँस्दै–नाच्दै
यत्रतत्र सर्वत्र छर्दै–छर्दै हिडिरहेका छौ
म हत्केलामा अमृत लिएर
तिमीले छरेको विषलाई निस्तेज पार्दै–पार्दै हिंडिरहेको छु ।

हिजो हराएछौ तिमी आइनौ आश लिई बसें
आइनौ कल्पनामा भावनामा मुटु बिछ्याई बसें
मनभित्रका तरङ्का हर धारमा खोजें
मुटुका चलने तिम्रा हर चाल्मा खोजें

आधा मीटर कोरा कपडाको लगौँटी लगाएर
जीवनका आधा वसन्त बिताउने
भगलु मुसहर
जन्मदा उसको बाउ मालिकको बाँधा थियो,

यसैबीच
मुलुकमा छयालिस र बासठ्ठीका परिवर्तनहरू भए
तर उसको दिनचर्यामा कुनै परिवर्तन आएन
जमिनदारको चाम्रो छातीजस्तो
माटो उधिनिरह्यो – हरेक हिँउद
तर आफ्नो भविष्य वीजाङ्कुरण भएन

कोही नेता आप झै पाकेका
कोही जोतेको गोरु झै थाकेका
युवाहरू चाहिं
कोही बिदेश भागेका
कोही राजनीतिबाट छेउ लागेका
तर देश चाहिं
यस्तै बुढा गोरुले पो हाँकेका ।