भूमिमा बढ्यो शीत हर्दम
आज देखियो सुस्त मौसम
सूर्यको दशा हुन्छ सुस्थिर
लौ फिरेछ यो मास मंसिर ।।

नित्सेले एउटा कुरा लेखेका छन् । लेखेका छन्– पहिलो र अन्तिम इसाई सूलीमा झुण्डियो र मर्यो पहिलो र अन्तिम । क्राइष्टका सम्वन्धमा लेखेका छन्, पहिलो र अन्तिम क्रिश्चियन सूलीमा मर्यो । त, यी पछि आएका इसाईहरूको के गणना छ ? पछिका इसाईहरूको अवस्था कस्तो छ ? यी पछिका इसाई के भए ? पछिका इसाई इसा हुन सकेनन् किनकि इसा हुनका लागि हर तरहबाट स्वतन्त्र व्यक्तित्व चाहिन्छ । अरु त इसाकै दास हुन् । महावीरको पछि हिंँड्ने जैन कहिल्यै महावीर हुन सक्दैनन्, किनकि महावीर हुनका लागि हर तरहले स्वतन्त्र आत्मा चाहिन्छ ।

दिङ दाङसे दासाइ खाबा निबा लामुला। खाइमाहेन्से दाङबा बिबाजा दुई था आतानि। ङाइ डान्माहेन्से दासाइरि नाम्साबा जोम्सि कालाङ होपदोनाला वातिरि क्योङनोन रुप तामुबा। तोङबाखोरला मेमे, होपखोरला मेमे थेन एक्ले मेमे थेन ब्राना ब्रानान ङाइएन जाजागि ताम गोजी।

भगवान् विष्णुलाई सोधेँ ईश्वर मेरो जीवनको मूल्य के हो ? कति स्तरसम्ममा म मान्छे बन्छु । उनले हाँसेर उत्तर दिए बाबु तिमी अहिले बच्चै छौ । तिम्रो जीवनको मूल्य तिमीले सोचेभन्दा कैयौँ गुणा धेरै छ । म अलमल्ल परेँ । उनी अन्तर्धान हुन हतारिँदै थिए, मैले पाउ समातेर भनेँ प्रभु म दुनियामा किन नाजायज भइरहन्छु । उनले एक मीठो मुस्कानमा भने बाबु तिमीले ज्ञानको कुरा बुझिसकेका छैनौ । मैले फेरि सोध्न खोज्दै थिएँ उनी त अलप । सारा जिन्दगी अलप । के ईश्वर पनि दोधारे परीक्षामा मलाई उत्तीर्ण भएको हेर्न चाहन्छ । मैले आफ्ना प्रश्नहरू मेरा अघि पाउलिएर लहलह भएका कुटमिराका बुट्यानलाई सोधेँ, छेउका सीमालीलाई सबै मेरो खिल्ली उडाइरहेका थिए । म अलमल्ल पर्दै छेउको धारालाई कलकल पानी कहाँ गयो भन्दै गर्दा ती पनि अलप भए । वरपिपलले आफ्ना कुरूप शरीरमा वासना नभएको गन्थन गर्दै थिए । म मगन्ता माग्ने टोकरीमा सर्वश्व खोज्दै भीडमा बढारिएँ ।

छ यो रुप्से पाल्पा गगन तल राम्रो भवन नै।
छ जग्गा पाँचै रोपनि समतलै ठाउँ वरपरै ।
हजुर्बाको-बा हो-छ त मरमरा बाट यसमा।
बसोबासै सर्दै अब म पनि पासै गरि दिएँ ।

मनको खोज्दै बिसौनी जीवन जाने भो नि
मुस्कानले मार्छन् कति गाउँकै तरुनी

हावा चल्छ हरर छोई हिंड्छ नि
समाई राख्न सकिन्न माया फेर्छन नि

एक्लै हिँड्नुमा पनि बडो आनन्द रहेछ । र त, प्रकृतिसँग सम्वाद गर्दै हिँडिरहन चाहन्छु म युगौँयुग ।

सम्बत् २०७५ साल भदौ दोस्रोसाता नवलपुरको रजहरस्थित सामुदायिक प्राकृतिक चिकित्सालयबाट निस्केर छिपेनी टोलतिर सोझिँदा आफैसँग बोलेथेँ म ।

प्रकृतिको आँगनमा निस्कँदा खेतको हरियो उज्यालोले चङ्गिएथेँ । धानको पातमा छोइएको आकास देखेर मुग्ध भएथेँ । कुलोको पानीको मधुरो कलकल, तेजिलो बहाव र सङ्लो लहरसँग सङ्लिएथेँ । त्यही सङ्लो पानीमा पखालिन आइपुगेथे चकचके चरीहरू पनि ।

स्कुलग्याम कलेज ल्हुइरि वाङमा हेन्से स्याप्जि– गंगा श्रेष्ठ, विजय श्रेष्ठ, विवश बस्ती, बासु क्षितिज, प्रोल्लास सिन्धुलीय । परिवेस साहित्य परिवारला मिनरि क्रियासिल मुबा थेनिकादे । आस्याङ स्वयम्बरसिंह लामाला सचेतनाग्याम वाम राजनीतिप्रति जाजा दिङरिन क्रियासिल ङादा प्रगतिसिल ग्योइकाइ तिला हिन्ना बिबा था नोन आरेबा । ग्ले रानिला जयगान ब्रिसि स्कुलग्याम आयोजित उत्सवजुगुरि पुरस्कार ताबा ङादा आस्याङ स्वयम्बरसिंहला भौतिक झापडसे प्राङबोला स्हु ब्रिबारि जेक्खे आलोप्नि । ‘एला श्रिपेज, ख्रेन्बाला आन्छाङ, नाकिला मे च्योच्यो’ बिबा व्हाइखा ब्रिबा दोनालाजि ।

पाइला गर्हौँ छन् आज उसका, अफिसबाट सिधै घरतर्फ पनि गएनन् । ऊ पुग्छ एउटा एकान्त टाकुरामा । यहाँ धेरै मानिसहरू आउँछन । तर यहाँ एकान्तपना को महशुश हुन्छ र यसैको लागि मानिसहरू यहाँसम्म आउँछन । त्यही भीडमा एकान्तपना खोज्दै आज उमेश आइपुगेको छ । मनभित्र कुरा खेलाउँदै ऊ यताउती नजर फ्याँक्छ, जालमा पर्छ एउटा भँगेरा ।

साथीसँग साथीको
हात समाई
हाँस्नु पर्छ मजाले
हाँसौँ, रमाई !

भो-भो धेरै नबसौँ
आसन जमाई
उठ्नु पर्छ जुरुक्क
उठौँ, रमाई !

बल्दैछन् झलमल्ल दीप घरमा मैले पुकारे तिमी।
अाऊ भाइ छिटाे तिहार छ यहाँ हेर्दैछु बाटाे बसी।।
अाँखा यी रसिला भएर म बसे साह्रै अँध्यारो भयाे।
मेरो यो मन भो अचेत अब ता याे देह थाक्दै गयाे।।१।।

बडो प्रेमका साथ हजुर मनो गन्थन अघि सार्न प्रोत्साहन गर्नुहुन्थ्यो। हामी पछि सरे अघि सर्न बाटो प्रशस्त गर्नुहुन्थ्यो। पुरानो पुस्ताको अनुभव, अनुभूति र अनुमानको असली ज्ञाता भए मात्र नयाँ पुस्ताको विज्ञानले शुद्ध नतिजा दिन सक्छ भन्नुहुन्थ्यो। हजुरबा ! हजुरले एक पटक भन्नुभएको थियो, ‘जुही ! आफ्ना कुरा र परिस्थिति लुकाउनु भनेको आफूले आफैंलाई धोका दिनु हो। मान्यवरलाई सुनाउनु भनेको समस्या समाधानको लागि जिम्मा लगाउनु हो। आशा र भरोसा प्राप्त गर्नु हो।’

गेल दशमी आएल दिवाली
झलकल गाम–घर चढ़ल लाली
माता लक्ष्मी भरथिन सभक झोरी
सभ किओ भाँजत हुक्कालोली

चकमक–चकमक डिबिया–दीप
धरती लगैय स्वग सँ निक
मालक सिंह मे लागल तेल
मानव पशु मे अद्भूत मेल

"ममी ममी हेर्नुस्न हाम्रो परेवाले आफ्नो बच्चालाई चुच्चो जोडेर के गरेको ? हेर्नुस्न छिटो !" आयुष्माले भनिन्।

"एए, त्यो ; त्यो त परेवाले आफ्नो बच्चालाई चारो खुवाएको नि ! तिमीलाई थाहा थिएन ?"

"अहँ, थाहा थिएन ममी। अनि परेवाले जसरी नै सबै आमाहरूले आफ्ना बच्चालाई चारो खुवाउछन् हो ?"

आमा तिम्रो प्यारो माया छाती भित्रै अड्की रैगो
हाँस्ने खेल्ने गर्थ्यौ सारा कैदी जस्तो वंदै भैगो
वाँझा बारी छैनन् बाली डाँको छोड्दै वेंसी रुन्छन्
कस्ले दिन्छन् राम्रा जागिर् सव् तन्नेरी तेतै झुम्छन्
१