उलिनकाठैमा हो उलिनकाठैमा
लिन आउँछु मायालाई बैशाख आठैमा
पञ्चेबाजा साथैमा
लावालस्कर जन्ती बाटैमा

ह्युष्टनसम्म कारैमा , त्यहाँबाट त यानमा।
पुगी आकाश भित्रै ज,श्वेत बादलु साथमा।

ह्युष्टनबाट लस्भेगस् , पुगियो उत्रियो पनि ।
त्यो अक्तुबर सन् सत्र, एक तारिखमा अनि ।

आमुख–
पाल्पा, श्रीनगरको काखमा बसेको एउटा सुन्दर साथै ऐतिहाँसिक जिल्लामा जन्मेकी गंगा लिगलको साहित्यिक व्यक्तित्वको बारेमा मैले धेरै चर्चा गरिसकेको छु । तिनै कुराहरू मैले यहाँ दोहोर्याउन चाहाँदिन । उनको कविताको फुरन कसरी थालनी भयो ? यस प्रश्नको उत्तर खोज्दा पाल्पाको प्राकृतिक सुन्दरता, उनको बाल्यकाल र सधैं एकै साथ खेल्ने मिल्ने एउटी बालसखाको चित्रण हुनु आवश्यक देखिन्छ ।

(पर्दा खुल्दै जादा मञ्च प्रकाशले प्रकाशित हुन्छ । अघिल्लो दिन परेको पानीले चिसो ब्यापक बढेको छ । पछेउरीले टाउको ढाकेर सिरक भित्र घुर्सेर फेसबुक चलाइरहेकी हुन्छे अन्जु । बाहिर पानी पर्न शुरु गरेको ओछ्यानबाटै चाल पाउछे । उठेर ढोका खोलेर हेर्छे । परेका पानी अलि अलि गरेर कोठा भित्र पस्न खोजिरहेको हुन्छ । ढोकाबाटै फर्केर खट्टामा मोजा लगाएर फेरि सिरक भित्र पस्छे । त्यतिकैमा रोशन भित्र पस्छ । )

रोशन : – (दुई हातलाई रगड्दै ) आज ब्यापक जाडो छ । भोलि पक्कै हिँउ पर्छ । तिम्रो त अफिस छ । कसरी काम गर्ने हो भोलि यस्तो जाडोमा ?

पोहोरको जाडो कस्तो´थ्यो कुन्नि सम्झना रहेन
यो सालक‍ो जस्तो चिसो र जाडो कहिल्यै भएन

टाउकामा ट‍ोपी स्युरिँदा ज्यानमा स्विटर उन्दा´नि
कोठामा बसी कम्मल ओढी झ्याल ढोका थुन्दा´नि
कामी नै रह्यो ठग्ठगी मुटु तै जाडो गएन
यो सालक‍ो जस्तो चिसो र जाडो कहिल्यै भएन

"मेरो छोरा हिजो सानो थिइस् । मेरो हात समातेर पाठशालासम्म पुग्थिस् । अनि, यही हात समातेर आज ठुलो भइस् । अहिले मलाई तेरो हात समातेर हिड्ने सहारा चाहिएको छ । के तलाई मसँग बस्ने फुर्सद छैन ? बाहिर मात्र कति सुख, सम्पत्ति, इमान, स्वाभिमान र इज्जत खोज्छस् ! यी तेरा बाबा आमाका डुब्दै गरेका आँखामा हेर्, सुख, सम्पत्ति, इमान, इज्जत र स्वाभिमान । हिजो सोचेथें छोरो ठुलो होला, सुख पाउला, धेरै धन सम्पति कमाउला, हामीलाई पनि सुख देला बुढेसकालमा सहारा होला । हामीले दुख भोगे पनि तेरो सधैं सुख र सन्तोषको कामना गर्यौ । मन्दिर मन्दिर धाएर अमुर्त भगवान् को मूर्तिलाई पूजा गर्यौं । त आज हामीलाई छोडेर कसरी शहर जाने कुरा गर्दैछस् हँ ?"

हिउँदमा पानी परेको किन
तिम्रो यादमा मन जलेको किन
जत्ततत्तै तिमी बलेको देख्दा
सपनाको सन्सार सजेको किन।।

आज रोज डे रे
तिमीलाई फकाउन गर्नुपर्ने अनगिन्ती
डेहरू आउदैछन रे,
तिम्रो खुसीको लागि परदेशी मुलुकबाट
रोज ल्याएर दिनुपर्ने भो रे,
थाहा छैन प्रिय त्यो रोज चोखो छ या जुठो,
म चाहन्छु पूर्ण चोखो होस

"ए भाइ, आज बेलुका आठ बजे होटल हेरिटेजमा मेरो कृतिविमोचनको कार्यक्रम छ, कसै गरी आउनु पर्छ है । ठिक समयमा आउनुहोला । बेलुकाको खान र पानको लागि पनि होटलमै बन्दोबस्त छ । सदम्पतीलाई नै निम्तो गर्छु भ्याउँदिन भन्न पाइन्न नि !"

बिहानै भात पाक्नै नपाई खाएर कुद्नु पर्ने स्थिति परेको थियो आज । काँचै भात चबाउँदा चबाउँदै गर्दा कृतिकारज्यूले फोनबाट निम्त्याउनुभो ।

पत्थर जस्तो त्यो मन, पगाल्ने शक्ति देऊ
नत्र याद आइरहने मुहान टाल्ने शक्ति देऊ
मायाको खानी नै छ मसँग, मेरो भगवान
पिरतीको अखण्ड दियो, बाल्ने शक्ति देऊ

निकै दिन भयो
आँखाहरूमा कुनै गीत छैन
मुटुका पाखाहरूमा कुनै शीत छैन
कथाहरू र व्यथाहरूको जुवा छ- जीवन
हार छैन, तर अचम्म, कुनै जित छैन,

हमरे स सजितै दुनिया ककरो
मन होइय केउ रहैत हमरो

हमर उठब होइतै ओकर भोर
लोकैत सभटा हमर खसैत नोर
चुभे नहि काँट कहीं ओछबति फूल
तापलाय हमरा करैत धुपक घुर

महाभारतको छैटौँ भीष्म पर्वमा भागवत् गीताको चर्चा गरिएको छ । युद्ध मैदानमा खडा भएका अर्जुन आफ्ना मान्यजन र प्रियजनको बध गर्नुपर्ने अवस्था देखेर युद्ध विमुख हुन्छन् । उनी यस्तो युद्धलाई व्यापारको संज्ञा दिन्छन् । र, युद्धबाट विजेता बने पनि आफन्तको लासमाथि टेकेर आर्जेको साम्राज्यले कहिल्यै सुख–चयन नदिने कुरा गर्छन् । अन्ततः कृष्णले महाभारत युद्धलाई धर्मयुद्धका रूपमा व्याख्या गर्छन् । गुरु र शिष्य संवादका रूपमा लेखिएको हिन्दू धार्मिक ग्रन्थ विशेषलाई गीता भनिन्छ । जस्तै– शिव गीता, राम गीता, भागवत् गीता आदि । यसमा जीवनको साङ्गोपाङ्गो पक्षको शाश्वत बोध गराएर कृष्णले अर्जुनको चक्षु खोलिदिएका छन् ।

संसारका धेरै शाश्वत चिजमध्ये प्रेम शाश्वत हो । यसले मानिसलाई जीवन जिउने ऊर्जा दिन्छ । यो यस्तो आयाम हो जसबाट मानिसको जीवन आदि र अन्त्य दुवै हुन सक्छ । मानिसले सही र असल मानेमा प्रेम गर्न जानेको छ भने उसले लिन होइन दिन चाहन्छ । प्रेमका बारेमा भनिएको पनि छ –‘साँचो प्रेमले त्याग दिन्छ बदलामा केही चाहँदैन ।’ इतिहासमा हामीले कैयौँ प्रेमीप्रेमिकाका बारे कालजयी कृतिमा कथा र गाथाहरू भलिभाँती पढेका छौं ।

एउटै छाप त हुन्नन्है , रेखा सातै मिले पनि ।
निर्दोष हुन्छ मान्छे त , लागे पन्च खतै पनि।

आठ नै मिल्छ रेखा त , हो भने सत्य छापमा ।
कतै मिल्दैन विश्वमा, त्यो भन्दा कम बिन्दुमा ।

दिन्छ राय कुनैले त , चार-पाँच बुँदा छनि ।
जात मिल्छ एकै हो नि, सत्य लोप त्यहीँ छनि ।