राजेशजी ! तपाईँलाई मझेरी भलाकुसारीमा स्वागत छ । शुरुमा, परिचय दिनुस् न ।

हजुर नमस्ते साथै धन्यवाद यहाँलाई । म मकवानपुर जिल्लाको उतारी खैरंग गाबिस वाड नं ३ सजाक देउरालीमा बाबा आइतराम रुम्बा लामा र आमा बुद्धिकुमारी नेगी रुम्बा लामाको कोखबाट जन्मिने सौभाग्य पाएँ । लेख्नु मेरो बाल्यकालदेखि कै सोख हो भन्दा फरक नपर्ला किनकि म रेडियो नेपालमा साहित्यक कार्यक्रम सुन्ने र लेख्न कोसिस गर्थे । यस अर्थमा सायद म साहित्यलाई बाल्यकालदेखि नै माया गर्थें ।

मझेरीमा तपाईँका कविता, गीत, संस्मरण, गजलहरू पढ्न पाइन्छ । त्यसमा गजल अलि बेसी होलान् । आफूलाई चाहिँ कस्तो लेखक भनेर चिनाउन चाहनुहुन्छ ?

वास्तबमै म सबै बिधामा रुची राख्ने र लेख्न चाहने एक सिकारु हुँ । त्यसैले पनि म् प्राय सबै बिधामा कलम चलाउने गर्छु । तर यथार्थको धरातलमा उभिएर भन्नै पर्दा मलाई संस्मरण लेख्नमै मज्जा लाग्छ । त्यसपछि गीत । गजल, मुक्तकमा पनि आफ्ना भावना व्यक्त गर्न नसकिने त हैन यद्यपि कथामा त्यो व्यापक रुपमा समेट्न सकिने हुनाले त्यतातिर पनि कलम चलाउँछु ।

मनपर्ने लेखकहरूको नाम लिनुपर्दा कसलाई सम्झनुहुन्छ ?

मेक्सिम गोर्कीदेखि लिएर तसलिमा नसरिन, पारिजात हुँदै अहिलेको युवा साहित्यकार बुद्दि सागर लगायतका धेरै साहित्यकारहरूबाट म प्रभावित छु । सबैलाई यहाँ समेट्न नसके पनि अन्तर हृदयमा भने सदैव राख्ने गरेको छु ।

कसरी बिदेशिनुभयो ? बिदेशमा रहनुले तपाईँको लेखन र जीवनलाई कसरी फरक पारेको छ ?

मैले बुझे अनुसार बिदेशिनु प्राय सबैको रहर नभई बाध्यता हो । र म पनि त्यस्तै बाध्यताले नै विदेशिएँ भन्दा खासै फरक नपर्ला । स्कुले जीवन नसकिनुजेलसम्म बाबा आमाको पौरखमा राज गर्दै बसियो । कलेजको जीवनको शुरुवात सँगै चुनौतीहरू थपिदैं गयो । चुनौतीसँगै जीवन भोगाइहरूलाई बुझ्दै गएँ । जति बुझें त्यति कष्टकर लाग्यो । त्यही कष्टलाई राहत दिन हुईँकिएँ विदेश ।

खास भन्ने नै हो भने यही प्रवाश जीवनले नै मेरो साहित्यिक यात्रालाई गन्तव्यतिर लैजान मद्दत गरेको छ । किनकि यहाँ म नितान्त एक्लो हुने गर्छु । आफ्नो देश, घरपरिवार, साथीभाई, ईष्टमित्र सबै सबैबाट अल्ल्गिएर बस्नुपर्दाको पीडालाई पोख्ने ठाउँ भनेको नै यही साहित्य हो । दैनिक आठ घण्टाको ड्युटी अवधीमा म पढ्ने लेख्ने गर्छु र ड्युटी अफ भैसकेको अवस्थामा पनि कहीं कतै गएर पोख्न नसकेका उकुसमुकुस भएका भाव कागजमा पोख्ने गर्छु । सायद म नेपालमै आफ्नो घरपरिवारको साथ हुदोँ हो त यति धेरै समय साहित्यलाई दिन सक्दिनथें कि? भन्ने लाग्छ । किन कि एक त हाम्रो सामाजम हामी जस्ता युवा पिढीको निम्ति यस्तो लेख्ने वातारण नै हुन्न अर्को कुरा लेखनलाई समय नै हुन्न । त्यसैले निक्कै फरक पारेको छ ।

तपाईँका रचनाहरूमा देशप्रेमदेखि लिएर माया-प्रीति र बिदेशिनुको पीडासम्म पढ्न पाइन्छ । कस्तो समयमा लेख्नुहुन्छ र कस्ता विषयमा लेख्न रुचाउनुहुन्छ ?

हो मैले मात्रै नभएर लेख्नेहरू प्राय सबैले यही समाजमा घटेका, देखेका र आफैले भोगेका विषयहरू नै लेख्ने गर्छन् । यस अर्थमा म पनि बहकिन्छु, कहिलेकाहीं दच्किन्छु अनि कहिलेकाहीं जोसिन्छु । सायद अझ बढी म सामाजिक प्राणी भएकै कारणले होला अन्य प्राणीले झैं माया ममताको आशा राख्छु । त्यसैले होला अलिक बढी मायाप्रीतिका रचना जन्मिन्छ्न् । विदेशिएपछि देशको माया अझ बढी लाग्दो रहेछ । समुन्नत राष्ट्रको सामू आफ्नो दुर्दशित देश देख्दा अति दुख्छ यो मन् । हरेक प्रहर कोतरिन्छ यो मुटु । त्यसैको प्रतिफल होला देशभक्तिका रचना ।

लेख्ने समयको भने त्यस्तो कुनै हदबन्दी छैन । जहिले जहाँ पनि लेख्छु । अलिक बढी चै म ड्युटीमा हुदाँ लेख्छु किनकि त्यतिखेर म एक्दमै सोचनीय अवस्थामा हुन्छु र एक्लो पनि । सायद एकान्तले एक हदसम्म मलाई साथ दिन्छ ।

लेखेर भविष्यमा यस्तो बनुँ र यस्तो गरूँ भने केही त्यस्तो सपना देख्नुभएको छ ?

सपना देख्नुपर्छ । तर त्यति गहिरेर अथवा पूरा गर्नै नसकिने सप्ना देख्नुको कुनै औचित्य पनि हुन्न । यस मानेमा ममा समाजमा अवस्थित कुरिति, विसंगति अन्याय अत्याचार बिरुद्द जनतालाई जागरुप गराउनु पर्छ र यस कार्यमा मैले केही गर्नु पर्छ भन्ने कुराले दर्है जरा गाडेको छ भनुँ केही गरौं समाज, राष्ट्र र विश्वको लागि भन्ने लागिरहन्छ ।

आफ्नो लेखनबाट कत्तिको सन्तुष्ट हुनुहुन्छ ?

भनिन्छ सकारात्मक चिन्तनले मानिसलाई आत्मसन्तुष्टि दिन्छ । यस हिसाबले आजसम्मको मेरो व्यक्तिगत अनुभवमा म आफूलाई सकारात्मक सोच राख्ने व्यक्तिको रुपमा लिने गर्दछु । त्यसैले म आफ्नो कामबाट अत्यन्तै सन्तुष्ट छु । हुन त यहाँनेर मैले बिर्सन नहुने कुरा के हो भने सन्तुष्ट हुनु भनेको सफलताको बिन्दु अन्त्य गर्नु हो । सायद मभित्र पनि नजानिदोँ कुनै असन्तुष्टि पो छ कि?

त्यसैले हो कि म पढिरहन्छु, लेखिरहन्छु ।

फुर्सदमा के-कस्ता कुराहरू गरेर दिन बिताउनुहुन्छ ?

फुर्सद कुन चरोको नाम हो भन्ने नै बिर्सिसकें यो परदेशमा । दैनिक आठ घण्टाको ड्युटी समयभन्दा बाहेकको समयमा साहित्यिक किताबहरू पढ्नु, मनमा उब्जिएका भावनाहरू पन्नामा उतार्नु र अन्लाईनमा देश विदेशमा भएका गतिविधिहरूमा नजर लाउनुलाई नै फुर्सदको समय मान्ने हो भने हो साँच्चै म निकै फुर्सदिलो मान्छे रहेछु ।

अरबमा बस्नुहुँदो रहेछ । त्यहाँ कस्तो साहित्यिक माहोल छ ? त्यहाँको साहित्यिक कार्यक्रमहरूमा कत्तिको सरिक हुनुहुन्छ ?

हजुर अरब राष्ट्रमध्येकै नेपालीहरूको रोजगारीको उधम थलो कतारमा छु । मेरो नितान्त व्यक्तिगत विचारमा कतारमा जस्तो साहित्यक माहोल कुनै पनि अन्य देशमा हुन्न होला । यसको अर्थ यो होइन कि अरु देशमा रहनु हुने नेपालीहरूले साहित्यलाई माया गर्नु हुन्न । यद्यपी केही यस्ता ज्वलन्त उदाहरणहरू छन् जस्ले कतारमा साहित्यलाई माया गर्नेहरूको हूल छन् भन्ने ईंगित गरिराखेको छ । साहित्यप्रेमीहरूकै पहलमा कतारमा हाल २, ४ वटा त साहित्यिक संस्था नै खडा भैसकेको अवस्था छ । अन्तराष्टिय साहित्य समाज कतार च्याप्टर र नबोदित मोबाइल पुस्तकालयले त मासिक रुपमा वाचन शृखला नै संचालन गर्दै आएको छ । यसैको २० औं वाचन शृखंला काठमाण्डौंको प्रज्ञाप्रतिष्ठानमा अस्ति भर्खर सम्पन्न भएको थियो । यसबाट के पुष्टी हुन्छ भने केन्द्रसम्मै यसले आफ्नो पहुँच राखेको छ । यिनै दुई संस्थाको सदस्यताको हैसियतले मैले आफ्नो अति व्यस्त समयको बाबुजुद पनि त्यहाँ हुने हरेक साहित्यिक कार्यक्रमहरूमा आफ्नो उपस्थिति जनाउँदै आएको छु ।

फेसबुक र ट्विटरजस्ता सामाजिक सञ्जालहरूले कसरी उपयोग गरिरहनुभएको छ ?

एकदम राम्रो प्रश्न राखिदिनु भो सर । वास्तबमा भन्ने नै हो भने ममा साहित्य प्रति यत्तिको झुकाव हुनुमा यी सामाजिक संजालकै ठूलो हात छ । मैले अहिलेसम्म जे जति जानेको छु त्यसमा अरु साईटको भन्दा अझ बढि फेसबुकको ठुलो हात छ । यिनै सामाजिक संजालको माध्यमबाट जति सक्दो सामाजिकरणमा बढी जोड दिदैं आएको छु । असाहयहरूलाई आर्थिक सहयोग संकलनदेखि लिएर अन्यायमा परेकाहरूको आवाजलाई उठान गर्ने कार्य गर्न समेत पछि परेको छुईन । साथसाथै आफ्नो लेख रचना र अन्य मित्रहरूको लेख रचनामा नजर पुर्याई आवश्यक सरसल्लाह, सुझाव लिनेदिने गर्दैआईरहेको छु । यस हिसाबले केही हदसम्म मेरो जिन्दगीलाई मोड दिने काम यी संजालहरूले गरेको छ भन्दा कुनै आपत्ती रहन्न ।

तपाईँ-हामीजस्ता युवालाई साहित्यमा अरू आकर्षित गर्न अरू के भए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ ?

साहित्य भनेको एउटा सामाजिक बिम्ब देखाउने दर्पण हो । यहाँ भ्रमको खेती हुनु हुन्न । यस अर्थमा हामी जस्ता युवालाई अझ साहित्यमा आकर्षित पार्नका निम्ति राष्ट्रको तर्फबाट पनि केही होस भन्ने चाहना सबैमा हुन्छ । तर त्यस्तो केही हुन सकिरहेको छैन । बरु राजनिति हावी भएको देख्दा अत्यन्त दु:ख लाग्छ । गुट उपगुटको भकुण्डो गोल पोस्ट ताक्दै प्रहार गर्दै गरेका साहित्यिक खेलाडीहरू देख्दा डर लाग्छ । यी सब निमिट्यान्न पारी एक्दमै स्वच्छ र निश्पक्ष व्यवहार मात्रै भैइदिए यहाँ प्रतिभाहरू पलायन हुनु पर्दैनथ्यो कि?

तपाईँ गत साँढे तीन बर्ष यता लगातार मझेरीमा लेख्दै हुनहुन्छ । मझेरीलाई कस्तो मूल्यांकन गर्नुभएको छ? यति लामो समयसम्म निरन्तरता दिनुको कारण के होला ?

म अलि सन्की तर तितो सत्य बोल्ने मान्छे हुँ । सत्य बोल्नु मेरो कमजोरी पनि होला सायद । यसैलाई आत्मसाथ गर्ने हो भने मैले यहाँ भन्नै पर्छ खाडीको साहित्यिक प्यास मेट्ने पहिलो रस मझेरी नै हो । त्यसपछि भेटेको छु अन्य धेरै त्यस्ता खानीहरू यद्यपि मझेरीको आफ्नै स्वाद छ जुन अति गुलियो नि छैन अति नूनिलो नि हैन । एक किसिमको मिठास पाउँछु यसमा म । यसैले होला सायदै बिर्सनेछु मझेरीलाई जीवनको उत्तार्द्दसम्म पनि । अझ नयाँ नयाँ स्रष्टाहरूलाई हौसला दिन मझेरीदेखि लिएर धेरै अन्य साईटहरूमा पनि लेख रचनाहरू मेल गरिरहें र गरिरहेकै छु ।

सायद मझेरी प्रतिको मेरो झुकाव रहनुमा यसको प्रयोग् गर्न सहज भएर पो हो कि? किनकि यसमा आफ्नो रचना आफै पोस्ट गर्न सकिने र आफ्ना सबै लेख रचनाहरू सुरक्षित पनि रहने र जतिखेर मन लाग्यो त्यतिखेर पल्टाउन मिल्ने साथै उत्कृष्ट साहित्यिक खुराकहरू पाईने जस्ता सुविधाहरू छन् । यसको अलावा मझेरीमा विशुद्ध साहित्यिक गतिबिधि मात्रै हुने भएकोले होला यसमा निरन्तरता दिँदै आएको छु ।

उसो त यहाँका साप्ताहिक राजधानी र कान्तिपुरलाई मैले भुल्नु हुन्न ।

यो साँढे तीन वर्षमा तपाईँको लेखन निकै खारिएको महसुस गरेको छु । तपाईँलाई कस्तो लाग्छ ? यो कसरी सम्भव भयो ?

हेहेहेहेहे.......(लामो हाँसो) सायद निरन्तर अभ्यासले मानिसमा दक्षता ल्याउँछ । यदि त्यसो हो भने ममा पनि केही हदसम्म परिवर्तन आएको पक्कै हो तर यति नै पर्याप्त भने पक्कै हैन । गर्नु छ अझै धेरै संघर्ष । यसो हुनुमा म कति लेख्छु त्यो भन्दा दोब्बर सर्जकहरूको लेख रचना पढ्छु ।

मझेरीमा मात्रै तपाईँका ५०० भन्दा बढी रचना छन् । धेरै लेख्नुहुन्छ । लेख्न त्यति सजिलो छ ?

हो मेरो रचनाहरू संख्याको हिसाबले निक्कै बढी छन । तर ती सबै रचानात्मक हिसाबले भने बराबर छैनन् । कतिपय रचनाहरू सिकारु अवस्थाका छन् भने कतिपय हतारमा सम्पादन नै नगरी आफैले पोस्ट गरेको छु मात्र सुरक्षित राख्नलाई र यो नै मेरो डायरी हो भन्दा नि फरक नपर्ला । भविष्यमा त्यस्तो विशेष केही त गरिहाल्दिन ।

अन्य साइटहरू पनि प्रयोग गर्नु हुन्छ ?

मझेरीको बेग्लै पहिचान छ, प्रभाव छ किन कि मझेरीमा विशुद्ध साहित्यिक साईट हो र यस्मा लेख्नेले आफैले पोस्ट गर्न मिल्ने हुँदा जुनै बेला प्रयोग गर्न मिल्छ भने अन्य साइटहरूमा आफ्नो रचना पठाएको केही समय पछी मात्रै प्रकाशित हुने गर्छ । यसको अर्थ यो होइन कि अन्य साइटलाई माया गरिन्न ।

भविष्यका योजनाहरू छन् भने बताइदिनुहोला ।

हजुरलाई पनि जानकारी भएकै कुरा हो केही समयमा मेरो गीती संग्रह 'अतृप्त रहर' आउदै छ । सोचेअनुसार समयले साथ दिएमा अहिलेसम्मका संस्मरणहरूलाई पुस्तकार दिने योजना छ ।

मझेरी र अन्य साहित्यिक साइटमा देखा पर्ने लेखकहरूको नाम लिनु पर्दा कसलाई सम्झिनुहुन्छ ?

म हरेक पटक अनलाइनमा बस्दा मझेरी चहार्छु । त्यसैले एउटै परिवारका सदस्य झैं जस्तो लाग्न थालेको छ यहाँ भेट हुने स्रष्टाहरू । व्यक्ति विशेष नाम लिनु अलिक अप्ठ्यारो महशुस भैरहेको छ किनकि हरेक नाम उत्तिक्कै प्रिय छन् मेरो लागि । यद्यपि आत्मियता र परिचितता, उहाँहरूबाट प्राप्त हौसला, प्रेरणाको आँखाले हेर्नु पर्दा बिना तामाङ् 'सुनगाभा', अज्ञात पाल्पाली, बुद्धि मोक्तान, कल्पना राई, मिना बान्तवा 'मृदु'र मनोज काफ्ले 'मनसुन' लगायत थुप्रै स्रष्टाहरू हुन्हुन्छ जसलाई म सम्झिरहन्छु ।

संसारभरि छरिएर रहनुभएका मझेरीका लेखक-पाठकलाई के सन्देश दिन चाहनुहुन्छ ।

प्रिय मझेरीका लेखक तथा पाठक ज्यूहरू हामी जो जहाँ भएपनि रहेपनि हाम्रो कला र साहित्यलाई संधै माया अनि समान गरौं । अर्काको दासत्व स्वीकार्नु भन्दा आफ्नै माटोमा केही गरौं । यसैलाई आत्मसाथ गर्दै म् स्वयं पनि केही दिनपछि सदाको लागि आफ्नो जन्मभूमि फर्किदै छु ।

अन्त्यमा केही छ भने बताउनुहोला ।

म जस्तो साहित्यिक अनुरागीको भावनाहरू यसरी समस्त पाठकसामू राख्ने मौका दिनुभएकोमा मझेरी परिवार प्रति हार्दिक हार्दिक आभार प्रकट गर्दै मेरो भावनामा नजर पुर्यायईदिनुहुने सम्पूर्ण आदरणीय पाठक र मित्र बन्धुहरूमा हार्दिक धन्यवाद टक्र्याउन चाहन्छु । यहाँहरूको माया, हौसला प्रेरणा र आलोचना नै मेरो अचुक अस्त्र हो समय र समाजका विसंगतीसंग लड्ने । यहाँहरूको तितो मिठो प्रतिकृयाको आशामा सधैं प्रतिक्षारत हुन्छु । यहाँहरूले आफ्ना मनमा लागेका केही प्रतिकृयाहरू छन भने कृपया मलाई मेल गर्नुहोस । यसको लागि मेरो मेल एड्रेस [email protected] साथै फेसबुकमा पनि मलाई भेटाउन सक्नु हुनेछ Rajesh Rumba Lama सर्च गर्नु भएमा ।

धन्यवाद शुभ पल शुभ क्षण नमस्ते ।

राजेश रुम्बा लामा अतृप्तका रचनाहरू
राजेश रुम्बा लामा अतृप्तका रचनाहरू (सूची)