Skip to content


परिचय

“रोशनी” युसुफदिन मियाँ पाल्पालीको चौथो गजलसङ्ग्रह हो । पाल्पालीजीले बहरमा गजल लेख्न रुचाउनुहुन्छ । पाल्पालीजीको जीवनको उत्तरार्ध समयको यो उउटा अनुकरणीय काम हो । उर्हाँ उच्च कद गोरो बदन बेलीमा दृढता र सरलता व्यवहारमा समनता, सौहार्दपूर्ण व्यवहार सामाजिक काममा समर्पित साहित्यिक व्यक्तित्वमा धनी लाग्नुहुन्छ । उहाँको जन्म पाल्पा, तानसेन वडा नं १३, पश्चिम गाउँमा वि.सं २००३ साल बैशाख १२ गते भएको थियो । पिता मरहूम अब्दुल गफूर मियाँ र माता मरहूम बिबीरन मियाँको सुपुत्र हुनुहुन्छ ।

पाल्पामा जन्म भए पनि हाल उहाँको बसोबास नारायणगढ चितवनमा छ । उहाँका गजल कृतिहहरूमा पाल्पालीका गजल (गजलसङ्ग्रह (२०६६)) मनको व्यथा (शास्त्रीय सूत्रमा आधारित गजलसङ्ग्रह, २०६८), एक बहर एक गजल – गजलसङ्ग्रहले (२०६९) र रोशनी गजलसङ्ग्रह (२०६९) बजारमा आइसकेका छन् । पाल्पालीजीका शास्त्रीय सूत्रमा आधारित बहरबद्ध गजलसङ्ग्रहरूको आफ्नै विशेषता छ । यी गजलसङ्गहरूले गजल सागरमा राम्रैसँग पौडी खेलिरहेका छन् । प्रेममा आधारित यी गजलसङ्ग्रहाले गुलाब फुलाइरहेका छन्, वसन्त डाकिरहेका छन् । बहरमा गुनगनाइरहेका छन् र बहरबद्धमा लेखिएका गजलहरूको संख्यामा बृद्धिगर्न सफल देखिन्छन् । बहरमा गजल लेख्ने विद्यार्थीको लागि यी गजलसङ्ग्रहले एउटा गुरुको महत्वपूर्ण स्थान ओगटेका छन् ।

संलग्नता
– अध्यक्ष फेन्सी व्यवशायी सङ्घ नारायणगढ
– अध्यक्ष बरकाती मदरसा सञ्चालक समिति
– पूर्व अध्यक्ष लायन्स क्लव चितवन (हाल सदस्य)
– पूर्व उपादक्ष नारायणी कलामन्दिर चितवन (हाल आजीवन सदस्य)
– आजीवन सदस्य नेपाल रेडक्रस सोसाइटी, नारमायणगढ चितवन
– आजीवन सदस्य नेपाल परिवार नियोजन सङ्घ, भरतपुर चितवन
– आजीवन सदस्य नेत्रज्योति सङ्घ चितवन
– आजीवन सदस्य क्षयरोग निवारण सङ्घ, नारायणगढ चितवन
– आजीवन सदस्य हृदयरोग निवारण सङ्घ भरतपुर चितवन
– आजीवन सदस्य बालमन्दिर, भरतपुर चितवन
– आजीवन सदस्य पल्लव साहित्य प्रतिष्ठान नारायणगढ चितवन

माथिका सम्लग्नताले पाल्पालीजी एउटा मानवकल्याणकारी संस्थाहरूमा आबद्ध रहेर समाज कल्याणको क्षेत्रमा राम्रो सेवा पुर्याउँदै आउनु भएको छ भन्ने सन्देश दिएका छन् ।

सम्मान

पाल्पालीजीले पल्लव स्रष्टा सम्मान र ल्क्ष्मी स्मृति एव नन्दकला स्मृति भाषा साहित्य तथा समाज सेवा सम्मान प्राप्तगरी सक्नुभएको छ ।

गजलको संरचना

आवरण पृष्ठबाटै गजलकृतिले प्रकाश छर्छ भन्ने सन्देश दिएको छ । कालो आवरणमा एउटा ताराले प्रकाश छरिरहेको छ । पछिल्लो आवरण पृष्ठमा स्रष्टा परिचय दिइएको छ । यसमा १२० गजल्हरू समावेश गरिएका छन् । कृतिको आकार १४२ पृष्ठको छ । यो कृतिको प्रकाशन पल्लव साहित्य पै्रतिष्ठानले गरेको छ । यसको मूल्य रु १५१/– राखिएको छ । यस कृतिलाई पाल्पालीजीले स्वर्गीय ससुरा हवि उल्लाह मियाँमा तपसिलर्को एक शेर गजल सहित समर्पण गर्नुभएको छ ।

सुवास नउड्ने रहेको छ तिम्रो
सधैभरि खाँचो परेको छ तिम्रो

प्रकाशकीय

प्रकाशकीयमा हुँसैन खाँले गजलको आजको माहौलमा यस कृतिका कृतिकारप्रति लेख्नुभएको छ –‘त्यस हजारौ हजार भीडहरूलाई छिचोल्दै आफूलाई सिद्धहस्त गजलकारको रूपमा अगाडि उभ्याउनु सफल एक नेपाली गजलकार हुन् – युसुफदिन मियाँ पाल्पाली । हुसैन खाँजीको यो अभिव्यक्तिलाई विश्लेषण गर्दा र युसुफदिन मियाँ पाल्पालीजीको गुणस्तरीय गजलकृति प्रकाशनमा देखिएको निरन्तरता एव म समर्पितले गर्दा गजलकार पाल्पाली एउटा सफल गजलकार हुन् भन्न सकिन्छ ।

भूमिका

यस कृतिको भूमिका लेखन क्षितिजमा रोशनी छर्न खोज्दा शीर्षक दिएर गोर्खे साइँलो ्(ऋषिप्रसाद लामिछाने) लेख्नुभएको छ । भूमिका लेखनमा गोर्खेले युसुफदिन मियाँ पाल्पालीको बारेमा लेख्नुहुन्छ – ‘यो प्रस्तुत कृति( गीतिलयमा आधारित) रोशनी गजलसङ्ग्रह (२०६९) प्रकाशन गर्ने जमर्को गरेर नेपाली साहित्यका अनुयायीहरूलाई ठूलो गुन लगाउनु भएको हो भन्ने कुरा मैले अनुभव गरेको छु’ ।।

त्रिवेणी साहित्य परिषदका अध्यक्ष प्रा डा. नारायण प्रसाद खनालजीले ले्ख्नुहुन्छ–‘पाल्पादेखि चितवनसम्मका डाँडा पाखा पखेरा र फाँट अब पाल्पालीका गजलले गुञ्जायमान भै रहेकाछन् । यो अत्यान्त खुसीको कुरा हो ’।

गजलकारको अभिव्यक्ति

युसुफदिन मियाँ पाल्पालीले मैले लेख्नै पर्ने कुराहरू शीर्षक दिएर यस कृतियोबारे लेख्नुहुन्छ – ‘यो जिन्दगी गजबको रैछ, नशा पनि गजबको रैछ । गीत गजल लेख्ने नशा आजीवनजस्तो भैसकेको छ’ । पाल्पालीजीको यो अभिव्यक्ति सत्य सावित भएको छ । २०६६ सालबाट उहाँका कृतिहरू तीब्र गतिमा अगाडि बढिरहेका छन् ।

कृतिभित्र प्रवेश गर्दा

अधिकांस गजल शृङ्गा रसले भरिपूर्ण रहेका पाल्पालीजीका गजलले प्रणय सागरमा जति प्रवेश गरे पनि तृप्त भइदैन । समुद्रमा नदीहरू आएर भरिएसरि विविधताका प्रणय नदीहरूले भरिएको छ रोशनी । हरेक गजलहरूका शेरहरू समभाव तथा विविध भावले भरिएका छन् । यहाँ अध्ययन पहिलो गजलको शेरबाट थालनी गरौँ –

बेपार बेकार भो रोशनी बिनाले
ठूलो अत्याचार भो रोशनी बिनाले

कुनै पनि चिजमा ज्ञानरूपी प्रकाश विना सही मूल्याङ्कन गर्न सकिदैन । ज्ञान बिनाको सबै मार्गले सफलता हाँसिल गर्न त्यति सजिलो हुँदैन । ज्ञानरूपी रोशनीको सबैलाई आवश्यक्ता छ । यहाँ गजलकारले ज्ञानरूपी रोशनीको अभावले गर्दा व्यपारमा घाटा खानु अत्याचार भएको पाउनु, झार र सञ्जीवनी नचिन्दा सञ्जीवनी उखेलिनु, रोशनीको अभावले बिमारीलाई रोक्न नसक्नु, शंकरजीलाई गणेशले रोके, बास्तवमा ज्ञान भएको भए गणेशले शंकरजीलाई रोक्नु हुँदैनथ्यो । यस अवस्थामा सोच्दा फूल पनि झार सरह भयो । माया गर्छु भन्नेले ताडना थुपारी दिंदा जीवनबाट पार हुन सकिएन । अर्थात अपार भो पार हुन सकिएन भन्ने विविध धारणाले सजिएको छ गजल –१ ।

गजल भनेको यस्तो विधा हो जस्मा एक शेरले नै पूर्णता दिन्छ । त्यसो हुँदा एउटा गजलले समभाव तथा विविध भाव प्रकट गर्न सक्छ । यहाँ गजलकारले समभावका तथा विविध भाव भएका गजलहरू समावेश गरेका छन् ।

प्रेम–प्रणय र गजल कृति

गजलकारले यस गजल कृतिमा प्रेम–प्रणय सम्बन्धमा विविध पक्षमा प्रकााश छरेका छन् । विविध खाले धारणा पोखेका छन् । प्रेममा धोका पनि पाइन्छ । बचन पनि दिइन्छ, डहन पनि पाउन सकिन्छ, प्रेममा हाँसनु मात्रै कहाँ हुन्छ र आँँसुका बलेनी पनि चल्छन्, माया गर्दा सुनामी पनि आउन सक्छ । कहिले काहीँ मायाका खजना पनि लुटिन्छन् ।सँगै बस्ने चाहना राखिएको, भोकाएको बेलामा पिरतीरूपी दाम दिएर जाने आग्रह गरिएका उद्गार पोखिएका छन् गजलमा । गजलकारले जाडोमा प्रेमिकाबाट खोजेको एक शेरलाई मनन् गरौं–

शिशिरको सिरेटोले खुबीलाई देखाउँदा
त्यो दिलको तातो राप घाम दिएर जाउँ
गजल ९, पृष्ठ ९

प्रेममा पिरतीको पाठ गर्ने धाम मागेका छन् गजलकारले
सुन, चाँदी, हीरा, मोती, सम्पत्ति माग्दैन
पिरतीको पाठ गर्ने धाम दिएर जाउन

प्रेममा दुःखदर्द पर्दा कादम्बरीलाई सम्झने गर्दछन् गजलकार –

कादम्बरीको अर्थ कादम्बरीको फूलबाट बनाएको मदिरा, उखुको मदिरा, हात्तीको गण्डस्थलबाट बहने मद, सरस्वतीको को एक उपाधी, पोथी कोइली, बाणभट्टको एक गद्यकाव्य भन्ने अर्थ नेपाली बृहत् शब्दकोशले जनाएको छ र यहाँ गजलकारले पनि यसलाई मदिराको रूपमा लिदै भनेका छन् –

दिल प्यारले रुवाउँदा म सम्झिन्छु है कादम्बरी
बढी पीरले सताउँदा तब लिन्छु है कादम्बरी

साथी बनाउन कादम्बरी हाटमा गएर किन्नु, सर्बतलाई कसैले कादम्बरी भनेर झुक्याउन सक्दैन म कादम्बरीलाई चिन्छु, पैसा नभएको बेला भट्टीमा उधारो भए पनि किनेर पिउने, दुःखमा डुबेकाका लागि तलतल मेटाउन कादम्बरी पिउन दिने गर्छु भन्ने धारणा आएको छ यस गजलमा ।

मुटुमा फुलेर भुलेर जानेलाई अहो रात्र सम्झने दलको मालालाई रुलेर जाने, अर्थात प्रेमिकाले दिएका पीडा दुःख प्राप्त गर्दा गर्दै पनि कतै सफलताको कामना गरिएको दयाको रोगलाई छुन नसक्नु,, मायाको बन्दोबस्त पनि हुन नसक्नु, मायाले मागे जवानी दिन तयार रहेको, दान गरेर रगत नसकिएकोले रगतै तथा दम गम रमझम सबै प्रदान गर्न तयार रहेको धारणा गजलका शेरले पोखेका छन् ।

कतै तन नै देख्ने चाहना, रचेको गीतलाई सङ्गित भरेर गाइने आग्रह, उर्लेको मनलाई कब्जा गरी दिने आग्रह, दिल दिँदा समाइ दिने आग्रह, माया बिना बाँच्न नसकिने धारणा, प्रेममा समिपत्याको चाहना, मायाको प्यास मेटाउन गङ्गा नै पिए पनि तिर्खा नमेटिने धारणा, आग्र है आग्रहहरू पाइन्छन् –

आँखा ताके भन्दैमा शिकारी नसम्झ
माया मागे भन्दैमा भिखारी नसम्झ
गजल १६, पृष्ठ १६

पीरतकिो आगोले जलायो भने समुद्रले निभाउन नसक्ने धारणा, माया अमर हुने कतै छरे पनि नसड्ने, बत्तीबल्न तेल चाहिने, कामलाई सफल पार्न मेलमिलापको चाहना, मौसम अनुकुलको परिवर्तनको चाहना, जति निकाले पनि समुद्रको पानी नघट्ने धारणा, माया दिने र लिने मार्गको पहिचानको आश्यष्क्ता, मायाको रसी बलियो हुने,दिल बिक्रीमा भए पनि किन्न नसकिने, मायामा रोकिन सकिने,रुठिन सकिने, औंसीको रातलाई प्रकाश मय र जूनेली रातलाई तममय पार्न सकिने, प्रेमयात्रा सवल हुनुपर्ने, प्रेम रङ्मन्चमा हाँस्न, नाच्न, आनन्दमय जीवन बिताउने रहर भएको ठहर गरेकाछन् गजलकारले ।

मायामा सधैं अग्रगमनको मार्ग अवलम्बन हुन्छ भन्ने छैन, मायाले मानिसलाई कङ्गाल बनाउन सक्ने, जिन्दगीलाई वेहाल बनाइदिन सक्ने, सुमाललाई कुमाल बनाइदिन सक्ने, गँठिलो शरीरलाई काटेर रुमाल बनाइदिने, मालचरीसरी उड्ने स्वतन्त्र जीवनलाई जञ्जाल बनाई दिनेजस्ता कर्म पनि मायामा घट्न जान्छन् । प्रेममा मुक्तिको चाहना तर मिल्दैन बरु आगो दन्किरहन्छ –

पिरतीको आगो दन्किदा दिलैमा
सारै पोल्दो रैछ सेलाएनी हुन्थ्यो ।

भाग्यवादी सोच र गजलकृति

हामीले साहित्यमा भाग्यमा विश्वासका धारणा धेरै पाउँर्छां कतै भाग्य फल्छ धन सम्पत्ति, पुरुस्वार्थ केही फल्दैन भनिएको पाइन्छ । कतै ललाटमा जे लेखिएको छ त्यही पाइने हो अरू चिज हात लाग्दैन भन्ने धारणा पनि पाउँछौं यस रोशनी कृतिमा पनि गजलकारले तक्दिर माथि भरोसा गरेको पाइन्छ । हेरौ गजलकारले पस्केका धारणाहरू–

मागेथे शिर टेकी यो मन्दिरको कुरा हो
कसलाई के मिल्यो त्यो तक्दिरको कुरा हो
गजल २, पृष्ठ २

यस गजल कृतिको २०औं गजलको शेरमा ईश्वरले दिएको उपहारबाट बञ्चित गर्न हुन्न कसैलाई भन्दछन् –

ईश्वरले दिएको उपहारबाट
बञ्चित नपार अधिकारबाट
गजल २,० पृष्ठ २०

यस गजल कृतिको २२औं गजलको शेरमा गजलकारले तक्दिरको तमासा हेरिरहेका छन् –

कसैले हेरेका छन् तस्वीरको तमासा
मैले हेरिरहन्छु तग्दीरको तमासा
गजल २,२ पृष्ठ २२

प्रगति र भाग्यको तालमेलमा पस्केको शेर
शक्ति निखारी दिएँ प्रगति खोजी हिड्दा
भाग्य नै बन्द गर्ने ढोका दिएझै लाग्छ
गजल ३५ पृष्ठ ३५

चाहना पलाएर गगन चुम्न खोजें
कर्ममा के लेखे छ बुझ्न सकेको छैन
गजल ३७ पृष्ठ ३७

वर्तमान अवस्था र दैवको कृया कलापव–
दैव आज भोलि मजाले सुतेछ
र्सैतानको कुरा सुनेर सकिन्न
गजल ५७ पृष्ठ ५७

भगवानको सम्झना भाग्यले धोका दिंदा मात्र स्मरण गरिन्छ भन्छन् गजलकार–

भाग्यले धोका दिंदा ईश्वरको मन्दिरमा
पत्थरको मूर्तिसँग रोई कराइरहन्छ
गजल ७६ पृष्ठ ७६

माथिका उद्गारले मानव जीवनमा पार्ने असर, भगवान भरोसा, तथा तग्दिर सम्बन्धित विविध पक्षमा गजलकारले लगेर जोडेका छन् । मैले अध्ययनको क्रममा हिन्दी साहित्यक साहित्यकार सुर दास कविर दास आदिका धारणामा पनि विविधता पाएको थिएँ । कसैले भगवानलाई स्मरण गर्नुछ भने सुखको वेलाागर्नु पर्छ र दुःख आइलाग्दैन । कसैले भन्दछन् जो मान्छे रुन्छ त्यो जीवनभर रोइरहन्छ भगवान आकाशमा सुतिरहन्छन् । हाम्रो आफ्नै उखान छ – भाग्य छ भनेर डोकोमा दूध अडिदैन । सुपात्रको अबलम्वन गर्नु पर्दछ । गजलकारले गजल कृतिमा गजल मार्पmत भाग्यवादी सोचमा कलम चलाएको देखिन्छ ।

इमानदारिता, नैतिकता, स्वार्थ र गजलकारिता

आजको संसारबाट इमानदारिता नैतिकताको ह्रास हुँदै गएको पाइन्छ भने मानिसमा स्वार्थको भकारी भरिदै गएको पाइन्छ । मानिसले सहिसत्य कुरा बोल्न छाडेका छन् । मानिसले मानिसलाई नै चिन्न छाडिसकेका छन् । झुटो खेतीबाट धनको वर्षा गर्दै पसिना बगाउन छोडेका छन् । मानिस क्षणिक मजामा लागेको छ भविष्यको चिन्ता उसमा छैन इमान गुमाएका छन् ।

आमा, राष्ट्र राष्ट्रियता र गजलकार

गजलकारले राष्ट्र राष्ट्रियता, जन्म दिने आमा र देशप्रतिको मायालाई गहनताको साथमा पस्केका छन् । देशको प्रगति नै देशबासीको पसिनामा निर्भर रहन्छ । त्यसो हुँदा उनी भन्छन् –

देशको केही काम गरेर मर्न पाऊँ
आमाको शत्रुसङ्ग लडेर मर्न पाऊ

बास्तवमा ममतामयी आमा जस्ले जन्म दिइन् अर्को अर्थमा जुन देशमा जन्मियो यी दुवैप्रति समर्पित हुनुपर्छ यिनकै शत्रुसँग लडेर जन्म दिने आमा र राष्ट्रमातालाई जोगाउनु पर्दछ भन्ने धारणा गजलकारले पस्केका छन् ।

के पहाड के तराई के हिमाल सबैमा गजलकारको धाराणा समान छ सवल छ र यी सबैमा सेवा पुर्याएर, सबैमा पुगेर मर्न पाउने आशा छ । आमाको ऋण तिर्न खुन पसिना बगाउने प्रण गर्दै, आमामा लागेका घाउ चोटलाई भर्न पाउने धारणा राख्दै, गजलकारले लेख्छन् –

माटोले बनेको हुँ माटोमा मिल्न जाँदा
छोरा हुँ भन्ने चिज छरेर मर्न पाऊँ

बास्तवमा आमाको माया आफ्ना छोराछोरीप्र्रति गरिएको लगानीको मूल्य कहिल्यै तिरेर सकिदैन । आमाले गरेको छोराछोरी प्रतिको मायालाई जति नै खुनपसिना बगाए पनि कमि नै हुन्छ । यसरी नै यो शरीर माटोबाटै निर्माण भएको हो र माटोमा नै गएर मिल्दछ । माटोमा मिल्नुभन्दा पहिला नै जन्म दिने आमा र देशप्रति केही काम गरेर अमरत्व कायम गर्न सके मात्र जीवन सार्थक बन्न जान्छ ।

तिम्रो त्यो पाउमुनि स्वर्ग छ मेरो लागि
तिमीले टेकेको धुलो सिरान मागेको छु
गजल ४५, पृष्ठ ४५

गजलकारले आमाको लागि वरदान माग्दछन्,दुःख हरण गर्न चाहान्छन्, आमाले गर्भ धारण गरेर पेटमा हुर्काउँदा दुख्ख डाहा पीडा निखार्नको लागि ईश्वरसँग शक्ति मागेका छन्,गजलकारले हरप्रकार आमाको सेवारह हुन चाहेका छन् ।

अभिव्यक्ति गहनता

पाल्पालीका गजलमा अभिव्यक्ति गहनता पनि एउटा मनन् गर्न पर्ने देखिन्छ । उनी लेख्छन् –

गोलीकोभन्दा धेरै बोलीको डर लाग्छ
आजकोभन्दा साथी भोलिको डरलाग्छ

बरु मारे मार गोलीले मलाई
जिउँदै नमार बोलीले मलाई

अमृतजस्तो बोली विषको पोका रैछ
मुस्कान दिए पनि नमीठो धोका रैछ

मानवले आफ्नो अभिव्यक्तिबाट समाजमा छाड्ने सुप्रभाव र कुप्रभावले सकरात्मक र नकरात्मक प्रभाव पार्दछ । बोलीको प्रभावलाई पाल्पालीजीले टपक्कै टिपेका छन् र गोलीकोभन्दा बोलीको डर मान्दछन्, जिउँदै नमार बोलीले भन्ने आग्रह गर्द छन् र अमृतजस्तो बोली विषको गोला भएको अनुभव गर्दछन् ।यी अभिव्यक्तिहरू निश्चय पनि यथार्थ बोधी छन् ।

बन्दैन मान्छे ठूलो कर्तव्य बिना कोही
चर्को बोली त मात्र दबाब लाग्छ

न्यायप्रतिको धारणा

गजलकारले आजको अवस्थामा न्यायले लिएको मार्गको सटिक प्रस्तुति गरेका छन् –

जस्को हातमा लठ्ठी हुकुम उसैको
निमुखाहरूको अधिकार छैन
धर्मप्रतिको धारणा

गजलकारले सबै धर्ममा आदरभाव राखेको देखिन्छ । मानिसले धर्मकर्ममा जुटेर स्वर्ग प्राप्तिको आश गर्दछन् । धर्मलाई छाडेर अधर्मतिर लाग्दा नर्कको बास हुने, प्राण त्याग गर्दा पाप लाग्ने र काल पर्खेर जीवन धान्न परेका धारणा राखेका छन् गजलकारले –

स्वर्गको आश गरेर धनमाल खर्च गरी
रमेछन् पूजापाठमा यहाँ रामका दिवाना

धर्मको काम छाडी अधर्मतिर लाग्दा
नर्कमा पुग्ने हुन् कि मलाई त्यस्तो लाग्छ

आत्म त्याग गर्दा पाप नै लाग्दो रैछ
काल पर्खी प्राण धान्न पर्दो रहेछ

क्रान्ति र शान्तिप्रतिको धारणा

आज नेपालमा मात्र नभएर विश्व जगतमा धेरै क्रान्तिहरू भएका छन् । ती क्रान्तिले त्यस देशले मागेको चाहना पुर्याउन सकेको छ त ? आज देशले चाहेको क्रान्ति कतै लुकेको छ । जनताले चाहेको शान्ति पनि कतै लुकेको छ –

देशले खोजेजस्तो क्रान्ति कता लुकेछ
जनताले चाहेजस्तो शान्ति कता लुकेछ

शान्तिप्रतिको धारणा

शन्तान जन्माएरमात्र माता पिताको दायित्व पुरा हुँदैन । तिनको भावी जीवनको सफलताको पनि सोच हुनु पर्दछ भावी सन्ततिलाई आजको समाजले केही छाडेर जानु पर्दछ र त्यसैले मानिसले आज पसिना बगाइरहेको हुन्छ भन्ने धारणा गजलकारले राखेका छन् –

भोलिको सन्ततिलाई छोड्नुछ केही भनेर
मेहनत र पसिनाको धारा बगाइरहन्छ

चाडपर्वप्रतिको धारणा

आजको संसारमा चाडपर्वले निम्त्याएको महगाईलाई गजलकारले यसरी लिएका छन् –

सबै चाडपर्व हुँदो रैछ धनको
बेहाल बनायो होलीले मलाई

परिवर्तनप्रतिको धारणा

संसारमा देखिएका अग्रगामी परिवर्तनहरू स्वार्थरहित हुनुपर्छ । तर आज त्यसो हुन सकेको छैन । केही न केही लोभ तथा स्वार्थमा लागेर माीनस परिवर्तन हुन्छन् । मन्दिर र पञ्चतत्वमा भने परिवर्तन पाइदैन भन्ने धारणा राखेका छन् गजलकारले –

स्वार्थको लोभ गर्दै बद्लिन पुगे मान्छे
बद्लेन पञ्चतत्त्व मन्दिर बद्लिएन

गरिब र गरिबीप्रतिको धारणा

प्राणी जगतको अति आवश्यक् बस्तु भनेका गास बास कपास हुन् । यी विना प्राणीहरूको जीवनचक्र पूर्ण हुन सक्दैन । आजको संसारमा कति मानिसहरू भोकभोकै, हिड्न परेको छ सो सम्बन्धमा गजलकारले आफ्ना आवाज बुलन्द पारेका छन् –

पेटमा आगो जल्दा केले निभाउँ भन्दै
दुखिले यताउता रासन खोजिरहेको छ

काम गरेर पनि पेट भर्ने कमाइ प्राप्त गर्न सकिदैन भन्दै गजलकारले भन्दछन्–

पसिनाको धाराहरू सारै धेरै बगाएँ
तैपनि पापी पेटको भोकले छोड्दैन

मोजमस्ती र मामको दिवाना

कति मोजमस्ती कति भोकका बिमारी
यहाँ भेटेको छु मैले कति मामको दिवाना

मानव प्रवृत्तिप्रतिको धारणा

अभद्रको बाढ चल्दा सज्जन घट्न लागे
टुप्पोदेखि पलाउनेमा मीठास पाइँदैन

जीवन जगत र गजलकार

पाल्पालीका गजलमा जीवन जगतले पनि महत्त्वपूर्ण स्थान ओगटेका छन् ।

सदा यो जिन्दगीले धोका दिएझैं लाग्छ
पानीले दिए झै फोक दिएझैं लाग्छ

जगतले दिएको नजाती घातहरू
न चाहेर के भो राख्न परिरहेछ

जीवनका ओराली उकाली सुख दुःख हाँसो रोदन आदि विविध पक्षमा गजलकारले आफ्ना धारणा पस्कनु भएको छ ।

गजल तत्त्वको प्रयोग

पाल्पालीले बहरमा गजल लेखन गर्दै आउनुभएको छ । पाल्पालीजीले गजलका तत्वहरूलाई आत्मसात गरेर गजल लेख्ने प्रयास गरेको देखिन्छ ।

शीर्षकी कारण

गजलकारले गजल एकमा रोशनी बिनाले गजल ११३मा रोशनी नमिल्दा भनी रोशनी सम्बन्धी दुईओटा गजल पस्केका छन् । दुवै गजलमा रोशनीको आवश्यक्ता सशक्त रूपमा उठाइएको छ । जस्तै,

लगाएर आगो मुटुलाई मैले
खरानी बनाएँ रोशनी नमिल्दा

मायालुलाई ‘रोशनी’का प्रतीकात्मक रूपमा लिएर लेखिएका यी गजलहरूले मायामा सशक्त आवाज उठाएका छन् । ्गजलमा विविधता भए पनि प्रेममय संसारमा प्रेमकै माध्यमबाट जीवनलाई सार्थक पार्नको लागि प्रेमकै दर्शनलाई अङ्गालिएको छ र मायाबाटै जीवनको तमपनलाई चिर्दै (रोशनी) प्रकाश छर्ने प्रयास गरिएको हुँदा कृतिको नामाकरण सार्थक भएको मैले महसूस गरेको छु ।

भाषा र लेखन शैली

पाल्पालीजीको लेखनमा भाषामा सरलता सहजता, सुबोध छ तापनि अन्य भाषाको मिश्रण पाइन्छ । गजलहरू लयात्मक र गायत्मक छन् । यो सर्ब विदित कुरा हो कि पूर्णता भन्ने कुरा कसैमा हुँदैन । प्रयासरत रहनु नै ठूलो कुरा हो । पाल्पालीजी जमेर गजल लेखनमा लाग्नुभएको छ ।

अन्त्यमा पाल्पालीका सबै गजल कृतिहरूलाई अध्ययन गर्ने मौका पाएँ । सबैमा प्रणयले अग्रस्थान हाँसिल गरेका छन् । प्रणयको सिन्धुमा हाम फालिन्छ भने त्यहाँ हरेक किसिमका बस्तुहरू पाइन सक्छन् । मोतीदेखि लिएर लेऊसम्म पाउन सकिन्छ भने डल्फिन देखि ह्वेलमाछोसम्मको सङ्घर्षबाट जीवन रक्षागर्न पनि सक्नुपर्छ । यस्ता आनन्दमय क्षणदेखि सङ्घर्षमय प्रणयक्षणलाई पाल्पालीजीले सहजरूपमा पार लगाउनु भएको छ । बास्तवमा उनका गजलको मुख्य मुटु भनेको प्रेममा विविधता नै भए पनि उन्ले समसामयिकता, देश र आमाप्रपितको आदर भावभक्ति, राष्ट्र राष्ट्रियताप्रतिको सबल तथा प्रवल सेवाभाव, देश काल परिस्थिति, जीवन जगत, मानवीय प्रवृति, डर, त्रास, विकृति, विसङ्गति आदिमा पनि गजलकारले आफ्ना धारणालाई सशक्त रूपमा पस्केका छन् । उनका गजलबाट समधर्म, समरीति, मानवता र मानवीय क्रियाकलाप तथा मानवीय प्रवृत्तिलाई केलाउने क्षमता उनमा प्रवल भएको जानकारी पाउन सकिन्छ । उनका गजलमा प्रेमदर्शनले जति उच्चाई छोएको छ त्यसको पछि पछि जीवनदर्शन पनिअघि बढेको देखिन्छ । पाल्पालीजीका बहरयुक्त गजलले आजको गजल सागरमा एउटा सफल र सवल कृति थपेको छ । उहाँ एक सफल गजलकारमा उभिनु भएको छ, अँझै सफलतामा कदम बढोस् भन्दै दिर्घायु, सुस्वास्थको कामना गर्दै बिदा चाहन्छु ।

धन्यवाद,
सदानन्द अभागी
२०७२ साल भाद्र १५ गते,
शान्तिचोक नवलपरासी

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *