“जा नउवा ! गाउँमा घर-घर भनेर आ कि जमिन्दारसाहेब बितिहाले ।”
जमिन्दारी रबाफले भन्यो, जमिन्दारको छोरा ढोलवाले !
“अच्छा !”
नाइ त्यहाँबाट हिँड्यो अनि गाउँको एकछेउमा पुग्यो अनि त्यहीँबाट घरघरै भन्नथाल्यो-“भूरे जमिन्दार
बिते ! भूरे जमिन्दार बिते !!………….”
नाइले आफ्नो गाउँभरि खबर सुनायो, भूरे जमिन्दार मरेको, उसको मलामी जान !
नाइले आफ्नो नोकरीका कारण जिम्मेवारी पूरा गर्यो ।
भूरे जमिन्दारको मृत्युको खबर सुनेर कसै-कसैले भने-“हरे !……………” यस्तो ‘हरे’ भन्नेहरूमा ज्यादा गरेर जमिन्दारको जुठो चाट्ने चट्टुबाजहरू थिए ।
उसकै मृत्युको खबर सुनेर धेरैजसोले भने-‘ठिकै भो !……………..”
जमिन्दारबाट त्यहाँका धेरैजसो मानिसहरू शोषितपीडित थिए । उनीहरू सबैले भने-
“मर्यो साला, ठिकै भो !…….”
आफ्नो आफन्तीमा त फोन गरेर भनिसकेको थियो, ढोलवालेले आफ्नो मोबाइलबाट आफ्नो बाउको मृत्युको खबर !
समाजको एउटा परम्परा रहेछ- मूर्दा हेर्न जाने । त्यो मूर्दा पहिले चाहे मित्रु थियो या शत्रु !
मरेपछि जमिन्दार भूरेलाई पनि हेर्न जानथाले मान्छेहरू !
भूरेलाई वस्त्र ओढाएर खटियामाथि राखिएको थियो । वरिपरि आफन्तहरू रुनलाई बसेका थिए तर तिनीहरू रोइरहेका थिएनन्, देखावटी रुवाइ रोइरहेका थिए । त्यहीँ अन्य आफन्त र छिमेकीहरूको पनि भीड लागेको थियो, मूर्दा हेर्नेहरूको भीड ! केही हेर्नेहरूले भन्दैथिए-”यति ठूला जमिन्दार ! यत्तिको सम्पत्ति बटुलेर के गर्ने ? आज रुने कोही भएन !”
सुनेर ढोलवा उठिहाल्यो, निदाउँदै थियो । भन्यो-“ए नउवा !”
”के हो ?”
नाइले भन्यो ।
”जा, भाँटहरूलाई बोलाएर ल्या’, रुनलाई ! भनिदिएस्- ढोलेका बा भूरे जमिन्दार बितिहाले । रुनलाई हिँड सबैजना, छिटो हिँड ।”
“जाँदैछु ।”
नाइ तुरुन्तै भाँटहरूको गाउँतिर गयो । सबै भाँटहरू खाना खाने तयारीमा थिए ।
जाडोको महिनामा सबै भाँटहरू घरमै भेटिइहाले । सोधे-“कहाँ ठाकुर ? आज हामीहरूको द्वारमा पनि सवारी हुनुभयो ।” नाइले भन्यो-”तपाईंहरू मेरो द्वारमा सवारी हुनुहुन्न भने म पनि नआउँ ! आइहालेँ । कामै यस्तै पर्यो । किन मुखमा लुकाइ राखुँ ? बताइहालूँ- “भूरे जमिन्दार बितिहालेछन् । रुनेलाई हिँड्नुस् सबैजना, छिटो हिँड्नुस् ।” भाँटहरूले भने -”ठाकुर, तपाईं हिँड्दै गर्नुस् । हामी आउँदैछौँ ।”
”अच्छा !”
नाइ आफ्नो गाउँतिर, जमिन्दारको घरतिर हिँड्यो ।
यता भाँटहरूलाई भूरे जमिन्दारको मृत्युमा रुनलाई तयारी गर्दैथिए । त्यतिकैमा भाँटहरूकै समाजमा एउटी बूढी बितिहाली । जुन धेरै दिनदेखि बिरामी थिई । उसको उमेर पनि धेरै भैसकेको थियो ।
सबै भाँटभँटिनीहरू आफ्नी बूढीआमाको मृत्युमा अबिरल आँसु चुहाउँदै रुनथाले, तब उनीहरू भूरे जमिन्दारको मृत्युमा रुन गएनन् ।
नाइ, भूरे जमिन्दारको दरवारमा पुगेपछि ढोलवाले सोध्यो-”किन नउवा ? भाँटहरू किन आएनन् ?” ”आउँदैछन् ।” नाइले भन्यो । भाँटहरूले जे भनेका थिए, त्यही भनिदियो नाइले !
दिउँसो भैसकेको थियो । भूरे जमिन्दारलाई मसानघाटमा लैजाने समय हुनलागेको थियो ।
ढोलवा रिसाइहाल्यो, बाघझैँ ! भन्यो-” अरे नउवा ! कुरो के छ ? तँ त भन्दैथिइस् -भाँटहरू आउँदैछन् । अनि ?”
“साँच्चै हो ! भाँटहरूले भनेका थिए-तपाईं हिँड्दै गर्नुस् । हामीहरू आउँदै छौँ ।”
नाइले विश्वास दिलाउने कोसिस गर्यो, ढोलवालाई !
“अनि किन आएनन् त, ?”
ढोलवाले गर्जन थाल्यो, गर्ज्यो पनि ! गाली पनि गर्यो !
“खै, किन आएनन् ? फेरि गएर हेरूँ !” नाइले भन्यो ।
“तँ नजा । म जाँदैछु । अहिले आफैँ पत्ता लागिहाल्छ-तँ बोलाउन गइस् कि गइनस् ? या भाँटसालेहरू आफैँ आएनन् ?”
गाली गर्दै ढोलवा, भाँटहरूको गाउँ भाँटन पूर्वतिर गयो । गएर उसले सोध्यो -“ए भाँटहरू, किन ? तिमीहरूले अहिलेसम्म केही थाहा पाएनौ ?”
भाँटहरूले भने-“होइन खबर पाएका थियौँ-तपाईंका पिताजी बित्नुभएछ भनेर !”
“अनि किन रुन आएनौ, तिमीहरू ?”
“के गर्ने ? आजै हाम्रो समाजमा एकजना बूढी आमाको मृत्यु भैहाल्यो । त्यसैमा लागेका हौँ, रुँदैछौँ । अनि त कसरी जाऔँ, तपाईंकहाँ रुन ?”
“कि कसैले तिमीहरूलाई रोक्न आयो ?”
“होइन कसैले केही गरेको छैन हामीलाई ? अब फेरि तपाईंको कोही मर्यो भने भन्नुहोला, हामी जसरी पनि आइहाल्छौँ !”
“किन, मेरो घरमा अरू कोही मर्ने ? कस्तो अशुभ कुरा गर्ने ?” भाँटहरूलाई कोर्रै-कोर्राले पिट्दै ढोलवा आफ्नो दरवारतिर लाग्यो-“सालेहरू मजदूरी पनि लिन्छन्, तैपनि यस्तो कृतघ्नता देखाउँछन् !”
“ल हेर, हामीहरूको कृतघ्नता ।”
पूरै भाँटहरू मिलेर कोर्राको बदलामा कोर्रा नै बर्साउनथाले-ढोलवामाथि ।
उनीहरू ढोलवामाथि कोर्रा बर्साउँदै भन्दैथिए-”अब यत्रो पनि जान्नौँ रुन, कसैकहाँ पनि ! पेट पाल्नलाई यी दुईहात काफी छन् ।”
शब्दार्थ : नउवा – नाइ ।
सोनुपुर-९, बर्गदही, बाँके
अनुवादक : लेखक स्वयम्
मधुपर्क २०६८ कार्तिक