गरिबीले मानिसलाई हृदयको गहन तलमा यात्रा गर्न सिकाउँछ, अभावले मानिसलाई अकाट्य पहाड चढ्न अराउँछ । विश्वका जति पनि महान् स्रष्टा, द्रष्टा, आविष्कारक, खोजकर्ता, अनुसन्धानकर्ता जति पनि छन् तिनमा सय कडा असी प्रतिशत अभाव, गरिबी र दुःखको भयानक बाटो छिचोलेर अगाडि बढेको पाइन्छ ।

हिन्दी साहित्य जगतका प्रेमचन्दको नाम यस लहरमा राख्न सकिन्छ । हिन्दी साहित्यमा प्रेमचन्दले दिएको योगदानलाई चानचुने आँक्न मिल्दैन ।

जि चिधिम्ह मचा
जिमि माँ या यम्ह
जिमि अबु या यम्ह
सकेसिया यम्ह
जि चिधिम्ह मचा ‌।

मैले बजारबाट तिमीलाई बारम्बार
हावाहरुले भरिएको
पानको पत्तावाला रङ्गिन बेलुनहरू किनेर
उपहार दिएँ,
पत्थरहरुमा रगटेर लगातार
तर तिमीले त्यसलाई
बम वा बन्दुकको गोलि झै गरेर
यो सिङ्गो संसार नै थर्किने गरी

म बसेको त्यो पुरानो, सदन खोज्दै छु
बिरानो सहरमा मेरो, वतन खोज्दै छु

त्यो सल्ला-घारी, त्यो मन्दिर छेउमा
मलाई खोज्दै आउने, नयन खोज्दै छु

त्यो एउटै बिस्तारा, त्यो तिम्रो अङ्गालो
मैले तापेको मायाको, दहन खोज्दै छु

केही जर्खरिँदा सिलोक बटुली सञ्जालमा फाल्नु छ
जस्मा भाव र दोषका छिँड परे भिक्षा लिई टाल्नु छ
अहिले वाचनको छ भव्य महिमा चाहिन्न सद् लेखन
खोजी आज यता छ एक भरिया जस्ले गरोस् वाचन ।।

तिम्रै नाम जप्दै बेला टरेपछि भेट भयौ
अरुसँगै घरजम आज गरेपछि भेट भयौ

देखावटी मायाको बयान गर्न जानिन म
सँगै यात्रा गर्ने सपना मरेपछि भेट भयौ

मन मरेको मान्छे
अर्ध मुर्छित म मान्छे
जिउनु मर्नु को दोसाँध
म बाँचिरहेको मान्छे

चिसिएर हिउँ भएको म
बाफिएर शित भएको म
हर बिन्दुमा चिप्लिएर्
हर बिन्दुमा अडकिएर अचम्भित म

नेपाल बाहिर छरिएर रहेको नेपाली कलाकारहरूले स्थापना गरिएको छैटौं इनास फिल्म अवार्ड-२०१९ अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली कलाकार समाजले कवि, गीतकार एवं साहित्यकार श्रीसुरेन्द्र महर्जन अमरलाई युवा साहित्य सम्मानद्वारा सम्मानित गरेको छ ।

इथरको बुबा ठुलो अन्तरिक्ष वैज्ञानिक भयो । उनी धेरै मेहनती भएकाले अन्तरिक्ष विज्ञानमा बाहिरी ग्रहसँग कनेक्सन गरेर एकमात्र सुपर वैज्ञानिक बनेर तहल्का मच्चाइरहेका थिए । ऊ अन्तरिक्षका अति विकसित जीवलाई यस पृथ्वीमा पदार्पण गराउन चाहन्थ्यो । यस पृथ्वीमा इथर जब ६ महिनाको भएको थियो, अकस्मात इथरका बुबा “मिराकल ! मिराकल !!” भन्दै दङ्ग पर्यो, उफ्रिन थाल्यो, चुलबुल हुन थाल्यो । वास्तबमा उसको बुबाले जुन सूचना पठाएको थियो, त्यसको सहायतामा उसको बुबालाई अनतरिक्षयात्रीहरुले यानबाट लिन आएका थिए र सोहीबेला मोटर दुर्घटनामा सम्पूर्ण शरीर भष्म भएर हो वा के भएर हो उसको बुबाको कुनै अंशको रसायन पनि त्यहाँ बाँकी भएको थिएन ।

पण्डित बलशाली महादेवक नगरी
जिनकर छल सोना स सजल नगरी
लङ्केश्वर पति रावणके कहब कि
बिना रावणके श्रीरामक अस्तित्व कि

शूपर्णखाके छल रावण सन भाइ
बहिन लेल हरलक सीता सन माइ
दुष्ट रावणमे छल अपूर्व अच्छाइ
पवित्र सीता जे देलैन रामके लोटाइ

फगत नबोलिएका शब्दहरू
भयावह जीवनको उत्तरार्द्धसँग
पौँठेजोरी खेल्न खोज्छन् ।

निमेषभरका सम्बन्धहरू
प्रत्येक पल खुकुरीका धारहरूमा
रेटिन खोज्छन्
क्रुर जिजीविषाका आत्माहरू
अवसानका इतिहास
कोरेर बस्छन्

तीन वर्ष बनारसी पण्डाबाट काशीमा कर्मकाण्ड सिकेर आएका खनाल बाजे गाउँमा एकाधिकारी नम्बरी पण्डित नै हुन् । आफूलाई धर्मशास्त्रका ज्ञाता मान्ने उनी आफूलाई शास्त्री नै ठान्छन् । पूराण होस कि बिहेबटुलो, न्वारन होस कि श्राद्द सबै जजमानकहाँ उनकै माग छ गाउँमा ।

उनको पुरा नामथर धनुषनाथ खनाल भए पनि उनी आफूलाई गाउँमा सबैलाई धनुष शास्त्री भनाउन चाहन्छन् ।

औंशी देला रश्मी बरु, पूर्णिमाले रात दियो
पराईले काँध थाप्दा,आफन्तले घात दियो

खुशी छैन मन यहाँ, रुष्ट भए सारा खुशी
यो जीवन पहेली भो, पीडाहरू खात दियो

कुकुर भुकेका छन् बिस्तारै आउनु
नजर झुकेका छन् बिस्तारै आउनु
सास रोकेर तिमीलाई कुरिरहेको छु
यमदूत ढुकेका छन् बिस्तारै आउनु

लावालस्करका साथ पहाडी बाटो माथितिर उक्लँदै थियो । ठाडो भीर साँघुरो बाटो माथिबाट फर्कने हरूसँग बच्दै हिँड्नु परेकाले यात्रा दुष्कर र कष्टसाध्य थियो । आफ्नो लावालस्कर केही पछि भएकाले ऊ ढुक्कका साथ अगाडि बढ्दै थियो ।

अचानक छेवैको एउटा ढुङ्गोमा उसको खुट्टो ठोकियो । ऊ पीडाले रन्थनायो र थुचुक्क बस्यो । जुत्ता-मोजा फुकाल्यो । ठोक्किएको औँलो फुटेको थियो । रगत बग्न थाल्यो । आफ्नो खुट्टा त्यही ढुङ्गामा अड्याएर उसले घाउमा पट्टी बाँध्यो । फेरि सकी-नसकी जुत्ता लगाएर ऊ खोच्याउँदै अगाडि बढ्यो । उसले खुट्टा अड्याएको ठाउँमा रगतको टाटो लागेको थियो ।