गुरुबा नमस्कार है !

यसरी नै उहाँलाई भेट्न बिहान बेलुकै निकै मान्छेहरू आइरहन्थे। केटाकेटीको लागि उहाँ देउताजस्तै हो भन्थे। खासमा उहाँलाई केटाकेटी उमेरमै देउता आएका थिए रे, धेरै पहिला ! हामीलाई त्यो थाहै छैन। जोखाना हेर्ने, झारफुक गर्ने र दबाई दिने उहाँको दैनिकीको अभिन्न अङ्ग थियो। तन्त्रमन्त्रमा शक्ति हुन्छ, हुन्न ? बहस गर्न सकिन्छ तर उहाँले तन्त्रमन्त्रको साथ अमूल्य जडिबुटीबाट उपचार गर्नुहुन्थ्यो र त्यो एकदमै प्रभावकारी, लाभदायक थियो भन्नेहरू मैले गाउँघरमा यत्रतत्र भेटेको छु।

तम बिदाइ गरेर उषा तिमी
विहग गान गराउन उद्यमी ।
समय ध्यान र ज्ञान सुशिद्धिको
प्रकृतिका कृतिका क्षण वुझ्छ को ?।।१।।

वसन श्वेत विचित्र मुकूटमा
धरणिवक्ष विशाल कुचाग्र मा।
सुनहरा रविचक्षु विछ्याइदो
चपलता पलता मन आउँदो।।२।।

तन खुसी छैन
मन खुसी छैन

टाढा हुँदा तिमी
झन खुशी छैन

‘खास गरी मलाई साहित्य विधामा कविता असाध्यै मन पर्छ। तसर्थ म भन्ने गर्छु ‘‘ साहित्य मेरो प्राण हो। कविता मेरा हृदय स्पन्दन हुन् ’’। मेरा रोम रोममा कविता स्फुरण भइरहन्छ। कवितालाई म आफ्नो जीवनसंगी पनि भन्ने गर्दछु। यो विनाको मेरो जीवन निरस ठान्दछु। ’ यी उद्गार/ प्रतिबद्धता हुन् गंगा लिगलका। यी प्रतिबद्धताको प्रमाण हुन् उनका प्रकाशित कृतिहरू र फेसबुकमा निरन्तर प्रसारण गरिएका उनका विविध कविताहरू। उहाँले मलाई उहाँका विविध विधाका ११ कृतिहरू समीक्षाको लागि पठाउनु भएको र यी कृतिहरू क्रमस पढ्दैजाने क्रममा ‘सागर–पारि’ कविता सङ्ग्रहमा पुगेको छु।

मैनबत्ती सरी पग्लदै पग्लदै
आगोले खादै बिस्तारै बिस्तारै
ब्याकहोल बन्दै थिए
गोधूली साझसँगै
बिस्तारै बिस्तारै ढल्दै थिए
घायल मृग सरी घर्सदै घर्सदै छ्ट्पटीमा
अथाह पीडा बोकेर छातीमा
बिस्तारै बिस्तारै।

भूमिमा बढ्यो शीत हर्दम
आज देखियो सुस्त मौसम
सूर्यको दशा हुन्छ सुस्थिर
लौ फिरेछ यो मास मंसिर ।।

नित्सेले एउटा कुरा लेखेका छन् । लेखेका छन्– पहिलो र अन्तिम इसाई सूलीमा झुण्डियो र मर्यो पहिलो र अन्तिम । क्राइष्टका सम्वन्धमा लेखेका छन्, पहिलो र अन्तिम क्रिश्चियन सूलीमा मर्यो । त, यी पछि आएका इसाईहरूको के गणना छ ? पछिका इसाईहरूको अवस्था कस्तो छ ? यी पछिका इसाई के भए ? पछिका इसाई इसा हुन सकेनन् किनकि इसा हुनका लागि हर तरहबाट स्वतन्त्र व्यक्तित्व चाहिन्छ । अरु त इसाकै दास हुन् । महावीरको पछि हिंँड्ने जैन कहिल्यै महावीर हुन सक्दैनन्, किनकि महावीर हुनका लागि हर तरहले स्वतन्त्र आत्मा चाहिन्छ ।

दिङ दाङसे दासाइ खाबा निबा लामुला। खाइमाहेन्से दाङबा बिबाजा दुई था आतानि। ङाइ डान्माहेन्से दासाइरि नाम्साबा जोम्सि कालाङ होपदोनाला वातिरि क्योङनोन रुप तामुबा। तोङबाखोरला मेमे, होपखोरला मेमे थेन एक्ले मेमे थेन ब्राना ब्रानान ङाइएन जाजागि ताम गोजी।

भगवान् विष्णुलाई सोधेँ ईश्वर मेरो जीवनको मूल्य के हो ? कति स्तरसम्ममा म मान्छे बन्छु । उनले हाँसेर उत्तर दिए बाबु तिमी अहिले बच्चै छौ । तिम्रो जीवनको मूल्य तिमीले सोचेभन्दा कैयौँ गुणा धेरै छ । म अलमल्ल परेँ । उनी अन्तर्धान हुन हतारिँदै थिए, मैले पाउ समातेर भनेँ प्रभु म दुनियामा किन नाजायज भइरहन्छु । उनले एक मीठो मुस्कानमा भने बाबु तिमीले ज्ञानको कुरा बुझिसकेका छैनौ । मैले फेरि सोध्न खोज्दै थिएँ उनी त अलप । सारा जिन्दगी अलप । के ईश्वर पनि दोधारे परीक्षामा मलाई उत्तीर्ण भएको हेर्न चाहन्छ । मैले आफ्ना प्रश्नहरू मेरा अघि पाउलिएर लहलह भएका कुटमिराका बुट्यानलाई सोधेँ, छेउका सीमालीलाई सबै मेरो खिल्ली उडाइरहेका थिए । म अलमल्ल पर्दै छेउको धारालाई कलकल पानी कहाँ गयो भन्दै गर्दा ती पनि अलप भए । वरपिपलले आफ्ना कुरूप शरीरमा वासना नभएको गन्थन गर्दै थिए । म मगन्ता माग्ने टोकरीमा सर्वश्व खोज्दै भीडमा बढारिएँ ।

छ यो रुप्से पाल्पा गगन तल राम्रो भवन नै।
छ जग्गा पाँचै रोपनि समतलै ठाउँ वरपरै ।
हजुर्बाको-बा हो-छ त मरमरा बाट यसमा।
बसोबासै सर्दै अब म पनि पासै गरि दिएँ ।

मनको खोज्दै बिसौनी जीवन जाने भो नि
मुस्कानले मार्छन् कति गाउँकै तरुनी

हावा चल्छ हरर छोई हिंड्छ नि
समाई राख्न सकिन्न माया फेर्छन नि

एक्लै हिँड्नुमा पनि बडो आनन्द रहेछ । र त, प्रकृतिसँग सम्वाद गर्दै हिँडिरहन चाहन्छु म युगौँयुग ।

सम्बत् २०७५ साल भदौ दोस्रोसाता नवलपुरको रजहरस्थित सामुदायिक प्राकृतिक चिकित्सालयबाट निस्केर छिपेनी टोलतिर सोझिँदा आफैसँग बोलेथेँ म ।

प्रकृतिको आँगनमा निस्कँदा खेतको हरियो उज्यालोले चङ्गिएथेँ । धानको पातमा छोइएको आकास देखेर मुग्ध भएथेँ । कुलोको पानीको मधुरो कलकल, तेजिलो बहाव र सङ्लो लहरसँग सङ्लिएथेँ । त्यही सङ्लो पानीमा पखालिन आइपुगेथे चकचके चरीहरू पनि ।

स्कुलग्याम कलेज ल्हुइरि वाङमा हेन्से स्याप्जि– गंगा श्रेष्ठ, विजय श्रेष्ठ, विवश बस्ती, बासु क्षितिज, प्रोल्लास सिन्धुलीय । परिवेस साहित्य परिवारला मिनरि क्रियासिल मुबा थेनिकादे । आस्याङ स्वयम्बरसिंह लामाला सचेतनाग्याम वाम राजनीतिप्रति जाजा दिङरिन क्रियासिल ङादा प्रगतिसिल ग्योइकाइ तिला हिन्ना बिबा था नोन आरेबा । ग्ले रानिला जयगान ब्रिसि स्कुलग्याम आयोजित उत्सवजुगुरि पुरस्कार ताबा ङादा आस्याङ स्वयम्बरसिंहला भौतिक झापडसे प्राङबोला स्हु ब्रिबारि जेक्खे आलोप्नि । ‘एला श्रिपेज, ख्रेन्बाला आन्छाङ, नाकिला मे च्योच्यो’ बिबा व्हाइखा ब्रिबा दोनालाजि ।

पाइला गर्हौँ छन् आज उसका, अफिसबाट सिधै घरतर्फ पनि गएनन् । ऊ पुग्छ एउटा एकान्त टाकुरामा । यहाँ धेरै मानिसहरू आउँछन । तर यहाँ एकान्तपना को महशुश हुन्छ र यसैको लागि मानिसहरू यहाँसम्म आउँछन । त्यही भीडमा एकान्तपना खोज्दै आज उमेश आइपुगेको छ । मनभित्र कुरा खेलाउँदै ऊ यताउती नजर फ्याँक्छ, जालमा पर्छ एउटा भँगेरा ।

साथीसँग साथीको
हात समाई
हाँस्नु पर्छ मजाले
हाँसौँ, रमाई !

भो-भो धेरै नबसौँ
आसन जमाई
उठ्नु पर्छ जुरुक्क
उठौँ, रमाई !