यो शरद् कालमा घुम्न जाऊँ कतै
फूलमा पातमा प्रीत लाऊँ कतै ।।

देवतै हार्दछन् मन्द मुस्कानले
देवको ईशको गीत गाऊँ कतै ।।

व्याकुल भ हमर मन
पुछि रहल भगवान सँ
किया भटकि गेल मानव
आई अपन इमानसँ ।
बृद्ध भेनाई कोनो पाप नहि
तइयो ई विषक प्याला अछि
वृद्ध क खातिर कोनो सन्तान
आई समय नई निकालत अछि ।

भन्नु होला ‘लोग्ने’ र ‘लोग्नेमान्छे’ उस्तै हो तर होइन । ‘लोग्ने’ भनेको स्वास्नीको पोइ र ‘लोग्नेमान्छे’ भनेको आमाबुवाको छोरो हो । जबसम्म छोरो भइन्छ तबसम्म ‘लोग्ने’ भइँदैन । जब ‘लोग्ने’ भइन्छ तब छोरो रहिन्दैन ।

‘लोग्नेमान्छे’ शब्द ‘लोग्ने’ र ‘मान्छे’ अलग–अलग शब्द संयोजन भएर बनेको समस्त शब्द हो । बिहेअघि पुरुषलाई दिइने यो शब्द बिहेपछि सम्बन्ध विच्छेद गरी ‘लोग्ने’ र ‘मान्छे’ अलग–अलग बन्न पुग्छन् । ‘मान्छे’ भन्ने शब्द अर्थसहित पोइल जान्छ र ‘लोग्ने’ शब्दले मात्र आफ्नो स्थान समाउँछ ।

बन्यौ स्वार्थी, लोभी भन किन तिमी सन्ततिहरू ?
लुछ्यौ छाला, लाम्टा, रगत पनि चुस्छौ कति अरू ?
गला घोटी घोटी रिपु सरह हान्यौ मरणमा
दया भिक्षा माग्दै अब त म परेँ लौ शरणमा ।

म सग्लो प्राणी हूँ, वरिपरि घुमाऊ नजर त्यो
नदी नाडी सम्झे जल रगत नै सम्झ तनको ।
लता झाडी हुन् रौँ, हिमगिरि भयो माथ बुझ यो
बुझे ढुङ्गा हड्डी, सकल धरती यो तन भयो ।

(एक)
धनले हैन मायाले किन्ने हो कि
सतर्क भई जहिल्यै हिन्ने हो कि
जिन्दगी जहिले सुखमा मात्र हुन्न
सत्यता छैन मानिस चिन्ने हो कि

नेपाली हिन्दू परम्परामा प्राय: मानव जीवनको प्रादुर्भाव संगीतबाट हुन्छ र अन्त्य पनि संगीतमै टुङ्गिन्छ । किनभने मानवको जीवन स्वयम् लयबद्ध छ र हुन्छ पनि । त्यसैले त सबै थोक व्यवस्थित हुन्छ । हामीले जीवनको स्वर्णिम विहानीदेखि अस्तको कालो सन्ध्यासम्म सङ्गीतलाई अस्तित्वको रूपमा स्विकार गरेका हुन्छौँ । मानव जीवनमा सङ्गीतले नछोएको अध्याय नै छैन । भन्न पनि भनिन्छ, मानव सङ्गीतमय वातावरणमै जन्मन्छ र सङ्गीतमय वातावरण हुँदै श्मसानघाटमा पुगेर विलिन हुन्छ । मृत मानिसलाई ‘राम नाम सत्य हो’ जप्दै श्मसानघाट लग्ने प्रथा यसकै ज्वलन्त उदाहरण हो ।

त्यतिबेला हामी सानै थियौँ । हाम्रो गाउँमा एक जना अधवैंसे मान्छे साइकलमा टीका–धागो बेच्न आउँथे । उनी आफ्नो पुख्र्यौली घर सप्तरी जिल्ला बताउँथे । झापातिर व्यापार गर्न आएको भन्थे । उनलाई हामी सम्मानले ‘भैया’ भनेर बोलाउँथ्यौँ । तर, बुबाले उनी तिमीहरूभन्दा ठुलो मान्छे भएकाले काका भनेर बोलाउनुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । हामीले काका भनेर बोलाउँदा उनी एकदमै बुढो भएको अनुभव गर्थे । हाम्रो भाषामा दाजुलाई ‘भैया’ भनेर बोलाइन्छ, त्यसैले तिमीहरूले मलाई भैया नै भनेर बोलाउनु भन्थे ।

आब शरद्क ऋतु आगमनके एहसास होइय
बढी जाइय खुशी आनन्दके आभास होइय
वितरहल विरहक घरी अपने औथिन गाम
बाट जोहैत चञ्चल नयन करतै आब आराम

उथल पुथल अखने सँ मचि गेल अही मोनमे
सुरुजक किरण सेहो कहैय बहुत किछु भोरमे
नही बसमे किछुओ हमर धडकन छ‌ै बेहाल
शेष रहितो चारि दिन मचा रहल छै उदफाल

चिमड्या, चिम्म्म्वा रे चिम्स्याकी बानिका हम
तीन गैलन छाँचकी खाइबरे चिलिम कि दम
भण्णाकी त भण्णान अच्यालका गिठ्या हम लै के कम ?
उतिमाइका बैक हुन्थ्या लतलतना ठुली धुरी रखच्च्या जम-खम

खिउन्या, तिमुली, बाजुरका रोटा मोडि चपायाका
कोदो, जौ, चिनु, काउनु, गानरो, मुदुराका रोटा दबायाका
मच- मचानी नाडी रे माँछली खणिखाणी खेत बजायाका
ढिकी, ओखल, तम्या तौला नाज लैजाइ घट्ट नचायाका

धरतीशिर हिमालबाट सभ्यता फैलेको
वीरका छोरा नेपाली आज खै किन वैलेको?

राष्ट्रका कवि माधव तारा मुटुमा धड्केर
काँगडा टिष्टा सँकेत गर्थे हेरौन फर्केर

आमाइ नेनिबारे लोलि मापिहि दोन्भारे लाङ्का
दोन्भारेतें जेसा बेलाताङ छुटि र्हेतेङ ताताङ्का ।

सिरजातको जात्रि हेन्साङ जेङ्होइ माखाङ्का
आमाइ का सिरजात्ता बागियाँ चिचिरि चाङ्का ।

बाल्यकालमा,
साथीहरुसँग मिलिजुली पिङ खेली रमाइन्थ्यो
र पो दशैं आए जस्तो हुन्थ्यो
अरुबेला पैसाको कौडी हुन्थेन
दशैंमा टन्न कमाइन्थ्यो,
र पो दशैं आए जस्तो हुन्थ्यो !

अधिक मासका साथ, प्रमादी नाम संवत
नाम सार्थक पार्दैछ, देखाई शक्ति वर्कत ।।
कोरुना रूप दावाग्नि, लागेको छ भवाटवी
पुटपाक भएको छ, उत्साही भावना दवी ।।१।।

दैवी प्रकोप भू-कम्प, बाढी पैह्रो र कोरुना
गन्तव्यस्थलमा पुग्न, चलेका यात्रु वाहन ।।
भई दुर्घटना कोही, भएका छन् हताहत
कोही गम्भीर घाईते, भए कोही दिवंगत ।।२।।

पापी पेटको प्रश्न हुने सबैलाई कामै प्यारो
अराएर खाई पेल्नुहुने सबैलाई दामै प्यारो

सुस्तसुस्त भो राज्यका सबै सन्यन्त्र
अल्छी छ जाडोमा सबैलाई घामै प्यारो

यो ठुलो महल यी रङ्गिन भित्ता
यो अन्धकारदेखि डर लाग्न थाल्यो छोरा
आफ्ना छाला र आकृतिदेखि म आफै तर्सिन थाले
आज हात खुट्टा कर कर खादै थर थर काँप्दैछ्न
जसरी त सानामा थिगिरी थिगिरी गर्दा काँप्थिस
त्यसैले यो दशैंमा म बुढोलाई केही चाहिदैन
बस अलिकति तेरो समय किन्दे
मेरो वृद्ध भत्ता लिएर भए पनि छोरा
तेरो थोरै फुर्सद किनिदे ।