गायो कोयलले मधूर स्वरले गुञ्जी दियो यो मन
हाँस्यो त्यो वन कुञ्जका अधरमा सौन्दर्य फैलाउन
फैलेथ्यो रविको सफा किरण त्यो छायो नयाँ जीवन
देख्दैछौँ भन ! आज लाल नयनै आँसू लिएको किन ?

नौलो त्यो पथमा नयाँ प्रहरमा हिँड्यौँ र पो भेटियौँ
साथै भै छिचल्यौँ अनेक पिरलो हामी चुलीमा पुग्यौँ
केही खोज गर्यौँ सहर्ष सबले नौलो कुरा थालियो
लोक्‌तन्त्रै विधि कानूनै हुन गई सम्मान ठुलो भयो

मलाई निलो रङ्ग मनपर्छ
तिमीलाई रातो मन पर्ला ।
किनकि म म हुँ, तिमी तिमी हौ
त्यसैले मलाई म हुन दिनु, तिमी तिमी हुनु ।

मेरो आफ्नै छ ढंग
तिम्रो आफ्नै होला उमंग
किनकि म म हुँ, तिमी तिमी हौ
त्यसैले मलाई म हुन दिनु, तिमी तिमी हुनु ।

शान्तिनारायण श्रेष्ठका कवितामा समाजशास्त्रीय चिन्तन विषयक समलोचना कृतिको समालोचक राजेन्द्र पहाडी हुनुहुन्छ । यो किताब ७४ +१८=९२ पृष्ठको छ मूल्य संस्थागत २००/– र व्यक्तिगत १००/–भएको यो किताबको प्रकाशन गुप्तेश्वर बहुउदेशीय पुस्तकालयले गरेको छ । प्रस्तुत कृर्तिलाई सर्सर्ती अध्ययन गरेपछि सारसंक्षेप्तमा के भन्न मन लाग्छ भने राजेन्द्र पहाडीले जुन प्रयास गरेका छन् त्यो प्रयासको प्रशंसा नगरी बस्न सकिन्न ।

निबा डिसेम्बर १४–१६ रि दार्जिलिङला मिरिकरि दोमुबा । अन्तर्राष्ट्रिय तामाङ जोम्नारि बो किनम्याङजि । मिरिकरि जाम्बुलिङखोरला तामाङजुगु जोम्बा मुबा । आहाले पाङग्यालरि स्हेङबाला जोम्नासे छार समिति नोन स्होबाला मुला । खाबा ब्लिदिङ दोना दार्जिलिङला कै.एस. तितुङला चोहोदानरि स्हेङबाला कार्यसमितिसे गे लासेला मुला । चु जोम्ना ब्लिच्छा जोम्ना हिन्ना । क्योङनोन बिमा ङ्हाच्छा नेपालग्याम्से जोम्नादा तिबा हिन्ना । ङाइ बो किन्बाजा ङ्हाच्छारेम हिन्ना ।

कहिलेकाहीं आफूले नसोचेको कुरा भइदिन्छ । हो, यस पटकको बैंकक यात्रामा त्यस्ता धेरै घटनाहरू भए । जसमध्ये “लाओस” देशको यात्रा पनि एक थियो । इन्टरनेटमा रहेका विभिन्न साइडहरुमा मैले आफ्नो इमेल दिएको थिए । जसले गर्दा नयाँ “ब्याक प्याकरस” हरुलाई धेरै सजिलो पर्ने गर्दछ । त्यसै क्रममा “ला साबे” नाम गरेकी इटालियन महिलाले मलाई इमेल गरेर मलाई यो बताइन कि बैंककबाट नजिक र जानै पर्ने देश “लाओस” हो भनेर । गत महिना मात्र चार महिनाको दक्षिण एसियाको भ्रमण सक्काएर फर्केकी रहेछिन् ।

डाँडामाथि हिमाल छ डाँडामुनि गाउँ
मलाई पनि त्यै गाउँमा लाग्यो जाऊँ–जाऊँ

गल्लीवारि मुखियाको खरले छा’को घर छ
गल्लीपारि चौतारी छ पीपल र वर छ
यता जिम्माल बाको टौवा त्यता घैया बारी
हरियाली जङ्गल छन् खोलाभन्दा पारि

लेख्ने कुनै आँट नै आउँदैन
उनी छैनन् भन्ने जस्तै लाँउदैन
झल्झली उनका तस्बिरहरू मात्रै
आँखा अघि ओछ्याइरहेछन्
उनकै सम्झनामा सबैका आँखा
लोलाइरहेछ्न् रसाइरहेछ्न्
केही लेख्न खोजिरहेथे
मनले शब्दहरू छाट्नै सकेन

नेपालकी छोरी फरिया चोली सुहाउँछ मलाई
मिली बसौँ भन्छ मन, हिमाल पहाड तराई
गर्व लाग्छ धेरै मलाई पाउँदा नेपाली हुन
प्यारो लाग्छ बासुरी सारङ्गी र मादलुको धुन ।

दुई मनबीच जब पिरती हुन्छ
जहर पिलाए पनि ओखती हुन्छ

न जोख्ने तुलो न भरिन्छ माना
बराबर छ भन्छन् सहमति हुन्छ

‘लु लु लाइनु थेला लिरि क्युइ स्वागो ।’ गान्बा गिसे कुल्बातेन वाइबा पाराङला जामेगेन बुगुनारि क्युइ बासि आपला लिरि युवा चुजि । सिम्बा क्युइ स्याप्मा वाइबा पाराङला ल्हुइ फ्रिबाह्राङ ताजि ।
‘कुडुलेला ग्लान साजि नोन बेहोस ताजि रो ।’ चु तामला पुष्टि आताजिमान आर्कु तामसोर दोगाजि, ‘चोक्टेला ग्लान पाराङ नोन बेहोस ताजि रो ।’

अँझ पनि भन्नेहरू भनिरहेका छन्
देशमा अन्धकार र अज्ञानताको खलिकपूर छ
कसैलाई काठमाडौं नै दूर छ त कसैलाई
चन्द्रलोकको सएर गर्ने सुर छ
खै कसरी कुरा बुझाउँ त
आफ्नो ता भाग्य खोटो

घुस खानेकै नाममा खेतबारी नै देखियो
सिधा गरिबको पिठ्यूँमा भारी नै देखियो
ठुला ठुला महलहरू सहर भरि बने पनि,
प्रत्येक गल्लीमा निकै पीडित नारी नै देखियो

दिल भो अभिलाषी रक्सी लागेपछि
अलिअलि बदमासी रक्सी लागेपछि

हुन्न-हुन्न-हुन्न भन्थिन् सीमा पार गर्न
तानेर छातीमै टाँसी रक्सी लागेपछि

वीर सपूतक पैघ बलिदानी
सभ किओ मिलिकऽ करु गुणगानी
भूलिकऽ अपन भोग विलाश
सुरक्षित कएलनि सभक अधिकार

बहाकऽ अपन शोनितक धार
देशक देलनि नव पहिचान
चलिकऽ हुनक देखाओलबाट
करी हुनक सपना के साकार

(सामान्य घरको बैठककोठा । बस्ने प्रयोजनका लागि टेवल, कुर्सी, डेक्स–बेञ्चहरू राखिएका छन् । विश्व प्रसिद्ध राजनीतिज्ञ, कलाकार, साहित्यकार, दार्शनिक, धार्मिक व्यक्तित्वहरूका तस्विरहरू झुण्ड्याइएका छन् । त्यहाँ महामानव गौतम बुद्ध, महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, ओशो, माओत्सेतुंग, शेक्सपियरजस्ता व्यक्तित्वहरूका महावाणी पनि लेखिएको छ । पिर्लिकपिर्लिक पल्टाउन मिल्ने पाटी पनि त्यहाँ राखिएको छ । त्यस पाटीका दुवै पाटामा भिन्न थरिका तस्विर छन् । अहिले देखिरहेको पाटोमा भने देख्न सकिन्छ– २५ वर्ष अघिको माने गाउँ ।