कविताः
एक
कविता कविता हुन्छ शब्दमा भाव खारिए
कविता रमिता हुन्छ शब्दमात्र थुपारिए ।।

शब्दमा भावको केही जहाँ हुन्न विलक्षण
नगरे हुन्छ त्यस्ताले कविता लेख्नमा मन ।।

शब्दमा खेल जो गर्छन् अङ्क जोड घटाउँछन्
कविता कविता भन्दै भोटै मात्र फटाउँछन् ।।

प्रतिभासाथ अभ्यास व्युत्पत्ति आदिले अझ
माझ्दछन् कवितालाई कविता तब बन्दछ ।

भावका साथ लालित्य शब्दमा नरहेपछि
के बनोस् कविता त्यस्तो बान्की नै नभएपछि ।।

आफ्नो अस्तित्व बेचेर आफ्नै पेट फुलाउनु
बनेर देशको भक्त अनि के गीत गाउनु ।।

दुई

मान्छे
मान्छेको जातमा यौटा यस्तो हुन्छ विशेषता
पशु गर्दैन अन्याय मान्छे गर्छ जता तता ।।

नानाथरि कुरा उनका हाउ भाउ उस्तै
चम्किला ति आँखाका नानी मन पर्यो

पिडा अनि अफ्ठेरोमा पाइला चाल्दा पनि
सम्हालिएर हाँस्नु पर्छ है भन्ने उनको बानी मन पर्यो

म उनको राजा अनि उनि मेरी रानी
एउटा यस्तै लेख्न खोजेको कहानी मन पर्यो

छोराको वियोगमा कति आँशु बगाउँछौ आमा
तिम्रो आँशुको पीडाले मलाई पोलिरहन्छ हरपल
बरु मलाई बिजयको आशिर्वाद देउ, आमा
किनकि म यो संसारको विजेता बन्न चाहान्छु ।

समयको चक्र म सँग अलग हुन खोज्दैछ आमा
म भाग्यको खोजीमा यताउता भौतारिरहेको छु
मेरो आत्मा सुखको खोजीमा भौतारिरहेछ क्षितिजपारी
तिम्रा आँखाले बोलिरहेका भावहरु पढ्दैछु
तिमीले दिएको वात्साल्यको शक्तिले अघि बढ्दैछु आमा ।

मेरो विदाईमा किन विलाप गर्दै आँशु झार्छौ
गुलाबले त सकेन सुन्दर फुलहरु आफु सँग राख्न
म त यो संसार जित्ने तिम्रो सिपाईं हुँ आमा
तिम्रो शक्तिले त यो पृथ्वी पनि काम्दो रहेछ

हाम्रो भेट मात्र भेट थिएन्
त्यो त एउटा अपूर्व संयोग थियो
तर कुनै प्रेमी प्रेमिकाले गर्ने
प्रेमको शुभारम्भ थिएन् त्यो भेट
तर पनि
प्रत्येकचोटी तिमीसँग भेट हुँदा
तिम्रा सङ्घर्षका कथाले मेरो मन छुने गर्छ
तिम्रा वेदनाका आँशुले मेरो मन पनि
तिम्रो मन झैँ द्रवित हुने गर्छ
तर तिम्रो हौसला र इमान्दारी देख्दा
गर्वबोध हुने गर्छ
अनि जाग्छ तिमीप्रति प्रेमाभाव पनि
एउटा यस्तो प्रेम / विशुद्द मनको प्रेम
कामवासनारहित प्रेम
न त मैले न त तिमीले एकापसमा स्वार्थवश भेट गर्ने गरेको हो
मेरो पनि आग्रह अनि

जब गाँस खोसिएकाहरुले शीर उठाउने छन्
तब गाँस काट्नेहरुको शीर निहुरिने छन् ।१।

जब इमान्दारहरु सम्मान खोज्न थाल्ने छन्,
तब नैतिकता गुमाएकाहरु बेइमान कहलाउने छन् ।२।

जब बहानाका पोकाहरु हलुका बन्ने छन्,
तब आफ्नैको तौल खोज्नु पर्ने बाध्यता आउने छन् ।३।

जब सत्यवादीहरु जुर्मुराएर बोल्न थाल्ने छन्,
तब बजारमा तिम्रा झुठा आदर्शहरुको निलामी हुनेछन् ।४।

जब बेइज्जत गरिएकाहरु छाती फुकाएर सम्मान खोज्ने छन्,
तब बेइज्जत गर्ने ‘नायकहरु नालायकको संज्ञा पाउने छन् ।५।

जब इज्जत भएकाहरुलाई इज्जतको चिन्ता हुन थाल्नेछ,
तब इज्जत गुमाउन बाध्य पारिएकाहरुको पीडा थाहा पाउनेछन् ।६।

भाडाभरिका सपनाहरू
सत्यतामाथी लागेको दागहरुको बिपना
शितको आशीर्वाद सङ्गैको बिहानि झुल्को
पारी डाडामा डुब्न लागेको सुर्यको रातो प्रकाश
जस्ले तातोपनाको आड भन्दापनि रातका
ती अनगिन्ती सपनाहरूको संत्रास फालिरहेकोछ।
हिजो र आज अनि भोलि सपना फरक भएपनि
ती दाग मेटाउने भावना अनिद्राको साथ भैरहेकोछ।

खण्डखण्ड परेको दार्जुला जहाँ म
कालि(महाकाली )को पुर्बी मुहानमा बसि सुकेको आत भिजाउन चाहान्छु।
व्यास मन्दिरमा दर्शन गरि
कालापानीको शिरमा बसि मन लाग्ने गित गुनगुनाउन चाहान्छु।
लिपु भञ्ज्याङ् मा स्वतन्त्र भै बास्ना छरिरहेका ती अन्जान फुलहरुसङ्ग मितेरी लगाउन चाहान्छु।

भूमीको पुकार - झ्याउरे छन्द
******************************

कालीको शीर एक्लो भै रून्छ लिपुको त्यो लेक ,
रूदैछ भूमि नबन तिमी अबुझ अदेख ।।
देशका भक्त, जागेर उठ लिएर अठोट
कसैले किन यो भूमीलाई पुर्यायो कि चोट ? ।।१ ।।

पछाडिबाट धस्दैछ दाह्रा, शत्रुले आएर
भाइ हु तिम्रो भनेर खुबै बखान लाएर
जोगाउ दाजु, जोगाउ भाइ, यो भूमी तिम्रै हो
पुकार्छ माटो जोगाउनु छ कर्तब्य हाम्रै हो ।।२।।

मिचियो देश, चिरियो छाती पीडा भो मनमा
नेताले बोले नेताकै बोली म परें रनमा
कस्तो हो हाम्रो यो स्वाभिमान कसरी जोगाउ ?
सीमाको खम्बा ताकत शक्ति रक्षार्थ खटाउ ।।३।।

जन्मेनन् क्याहो अमरसिंह, यो देश भित्रमा ?

भोकभोकै सडकमा मर्न थाले जनता ।
केही गर सरकार छाडेर अन्य धन्दा ।।

देशमा जारी छ अझै कोरोनाको कहर।
बन्द गर सरकार तिम्रो सबैखाले विषयान्तरको रहर ।।

प्रेम गर्दा भयो जनसंहार ।
दलितमाथि अब रोक सबैखाले अत्याचार।।

शृंखलाबद्ध गल्तीको अब हुन्न ढाकछोप।
बन्द गर तिम्रो सबैखाले अमानवीय कोप।।

मधेसीमाथि घृणा फैलाउने कार्य भयो अति ।
तत्काल यी कुकृत्य नरोकिए हुन सक्छ देशलाई क्षति ।।

(कलंकी काठमाडौं ।२०७७ जेठ १५)

त्यसले बोलेथ्यो,
भाले नवासी बिहान हुदैन,
सपाट कालो ओढने उघ्राएर ,
बिहान सदाझै हासेको हुन्थ्यो,
अनि ऊ जोड जोड्ले चिच्यौथ्यो ,
देखिस् ! भाले नवासी बिहान हुदैन,
अनि म प्रयत्न गरिरहे, यहि सम्झाउन " बिहान त आफै हुने हो नित्य "

ऊ अट्टहास गर्थ्यो भन्दै
-" तेरो अपरम्परात्मक धारणा,
परम्परा लाई लत्याउने कोशिस गरि त के पाउछस ?
यसरी पुर्खादेखि चली आएको नियमलाई त किन चलाउछस "

म मुस्कुराउँछु अनि भन्छु
-" जसले नया परम्परा बसाउने ताकत राखछ,
ऊ पुराना परम्परा जोगाइराख्न बाध्य छैन,
सुधार गरि पुराना ति कमजोरीहरू फेरी नया सुरुवात गर्छ "

ऊ अझै मेरो कुरा बुझ्दैन,

हामी तल्लो जाती भएकै कारण,माथिल्लो जाती बनाउदाहरुले हाम्रा थुप्रै दाजु भाइलाई मारे,
दिदिबहिनी र चेलीको अस्मिता लुटे,
अनि सपरिवारलाई अपमान र अपहेलना मात्र गरे,
तर मेरो सरकारले अपराधी देखेर पनि हेरि मात्र रह्यो।

हाम्रो हिड्ने बाटो छेकियो,
हाम्रो खाने पानी रोकियो,
हाम्रो खाने रोटि खोसियो,
हाम्रो बस्ने बाँस खोसियो,
तर मेरो सरकार अपराधि देखेर पनि हेरि मात्र रह्यो।।

हाम्रो अधिकार हनन भयो
न त मैले माया गर्न पाए
न त मैले बिबाह नै गर्न पाए।
न त मैले बोल्न नै पाए,
न त हामी कसैलाइ आवज उठाउन नै दिइयो
तर मेरो सरकार अपराधि देखेर पनि हेरि मात्र रह्यो।।

कुदेको कुद्दैछ कुद्दै झन् यो मानवै
चिनेको चिन्दैछ चिन्दै झन् यो समाजै
रोएका रुदैछन् रुदै झन् यो पलमै
भोगेको भोग्दैछ भोग्दै झन् यो धरामै

पसेको पस्दैछन् पस्दै झन् यो जीवमै
डुबेका डुब्दैछन् डुब्दै झन् यो शोकमै
छाडेका छाड्दैछ छाड्दै झन् यो लोकनै
पारेको पार्दैछन् पार्दै झन् यो घातनै

फिरेको फिर्दैछन् फिर्दै झन् यो घरमै
मोडेको मोड्दैछ मोड्दै झन् यो क्षणमै
छिरेका छिर्दैछन् छिर्दै झन् यो देशमै
बढेका बढ्दैछन् बढ्दै झन् यो त्रास नै

लागेको लाग्दैछ लाग्दै झन् यो कर्ममै
गरेका गर्दैछन् गर्दै झन् यो खोज नै
खोजेका खोज्दैछ खोज्दै झन् यो खोप पो
भेटेका भेट्दैनन् भेटेनन् यो व्यर्थ भो

पवित्रताको प्रतिक प्रेम
अनुभूतिको माध्यम हो ।
जन्मको मूलस्रोत प्रेम
जिवन जिउने आधार हो ।।

जीवनको अभिन्न अंग प्रेम
भावनाको मिलन हो ।
दुख र पिडा भुलाउने प्रेम
सुखदुखको साथी हो ।

इमान्दारिता र विश्वासरुपि प्रेम
प्राणी मात्रको कला हो ।
न बाँध्न न जाँच्न सकिने प्रेम
सबैप्रतिको माया र सत्कार हो ।।

कसैलाई कष्ठ नदिने प्रेम
एक प्राकृतिक शक्ति हो ।
क्षणिक आकर्षण होइन प्रेम
एक विश्वासिलो आधार हो ।।

निश्वार्थ हुन्छ प्रेम
अजर अमर हो ।
पूर्ण स्वतन्त्र हुन्छ प्रेम
खोक्रो आदर्शभन्दा भिन्न हो ।।

न बेच्न न किन्न सकिने प्रेम
पाउनु मात्र होइन गुमाउनु पनि हो ।

मेरो प्यारो गल्कोट

घोडाबाने अनि- रगेनी पनि- घससा ओरालो,
रमाउँदै फेरी- नरेठाँटी झर्दा- हट्दथ्यो पिरालो ।

नरेठाँटी बस्दा- चिया र नास्ता- घरतिर लागिन्थ्यो,
हटिया जाने- साथिलाई फेरी- गूड बाई भनिन्थ्यो ।

हेर्नलाई मिल्ने- घससा बाट- घुम्टे र गाजालाई,
बसमा कोची- लान्छन नी आज- ती मुन्छे राजालाई ।

गौँदी र दरम- ती दिदी-बहिनी- कसरी सुसाउँथे,
नछुने आफू- भएका दिन त- सबैलाई ब्युँझाउँथे ।

अहिले त देख्छु- दुबैलाई रोगी- धम्की नै लाएको,
छ सुस्त-सुस्त -उनको बोली- जरो नि आएको ।

गाउँका राम्रा- घर-बारी छोडी- बजार पो झरेछन्,
मलिलो खेतको- बीचमा हेर्छु -महल पो खडा छन् ।

केही अतिशयोक्ति अलङ्कारका उदाहरणः
आगोको रुपका सूर्य अहिले हिउँ पो भए
उनी पश्चिमको बाटो गरेर आज झुल्किए ।।

यमराज धराभित्र देखिएको छ झल्झल
रोकेर रोक्न के सक्नु मान्छेका आँसुको भल ।।

चलेर आँसुको भेल पारेर अति दुर्बल
मान्छेलाई बगाएर पुर्याएछ रसालत ।

अस्ति नै पानीको घैला बोकेर इन्द्र अल्पिए
त्यो तिम्रो चेहरापुन्जीबाट इन्द्र कता गए ।

गोरु हुन् मर्दका जात अथवा हुन् ती काउसो
घरबाहिर डुक्रन्छन् घरमा बन्दछन् मुसो ।।

घिटिक् घिटिक् गर्दै
छटपटाइरहेको छ
मृत्युशैयामा
एउटा व्यक्ति,

बुढो भएको उसलाई
न त छोरा-छोरीले हेरेका छन्
न त कोही आफन्त नै
छन् त केवल
छिमेकीहरू
जो
खुसी खोस्न र दुःख बढाउन
पल्केका छन्,

रोगी भएको छ ऊ
कुहिएका छन् अङ्गहरू
अनि छोराछोरी
उसलाई बचाउनको सट्टा
हेरिरहेछन् टुलुटुलु
कुहिएर झरेका
उसका अङ्गहरू,

धनी नै थियो ऊ
तर
परार अनिकाल लाग्दा
उसका घरका नोकरहरूले
छिमेकीको घरबाट अन्न मागि
उसैलाई बेचेर
उभन्दा धनी भए
तैपनि ऊ चुप नै थियो
छोराछोरीले हेर्छन् भन्ने
झिनो आशामा,

तर विदेशी चक्लेटको स्वादले
बिग्रिएको जिब्रोले
घरको कुराउनीको
के कदर गर्थ्यो र,