आधा मीटर कोरा कपडाको लगौँटी लगाएर
जीवनका आधा वसन्त बिताउने
भगलु मुसहर
जन्मदा उसको बाउ मालिकको बाँधा थियो,

यसैबीच
मुलुकमा छयालिस र बासठ्ठीका परिवर्तनहरू भए
तर उसको दिनचर्यामा कुनै परिवर्तन आएन
जमिनदारको चाम्रो छातीजस्तो
माटो उधिनिरह्यो – हरेक हिँउद
तर आफ्नो भविष्य वीजाङ्कुरण भएन

जेब्रा क्रसिङ्का दाँयाबाँया
चौडा सडकका छातीमा उभिएका
सडक वारपार गर्न आतुर
छरपष्ट छिरलिएका छिचिमिराझैँ
ढाडमा नदेखिने भारी बोकेका
टाउकामा नदेखिने बोझ उचालेका
भयमिश्रित लेप दलेर
आतङ्क घुलित सुगन्धमा घुलेर

कम पीडा र औडाहा भयो होला प्रथम अक्षर निर्मातालाई ? यो अगम्य साथै अबोध्य छ । केवल कल्पना गर्न सकिन्छ वास्तविकता छिचोल्न सकिन्नँ ।

आफूले खोजेर जिज्ञासाको अँध्यारो गर्तबाट निकालेको अक्षरलिपि प्रयोगको खुसीमिश्रित भाव र संसारलाई देखाउँने उत्कण्ठ अभिलाषा कस्तो थियो होला ? यो पनि अपरिमित छ । जसले, जसरी, जहाँ र जहिले अक्षरको श्रीगणेश गरेको होस् उसलाई आफ्नो त्यो चेतनाको बाली काट्न र समाजले विश्वास गर्ने बनाउँन कम्ती खुन पसिना खर्चिनु परेन होला ?

अगोचर दुःख सिएर मुटुले
हामीले बाली पकायौं
अगम्य यात्रा हिँडेर मनले
तिमीले फसल उठायौ
अहर्निष परिश्रम फुलाएर
उनीहरूले विधब्ध निरङ्कुशता टुक्राटुक्रा गिँडे,
बिस्कुन भए मागहरू
तिस्कुलो भेटिएन पूर्तिको
अहम्मा टकराब छ –ओम्मा छैन

उहिले ऋषि मुनिका पालामा
‘अष्ठादस पूराणेसु
व्यासास्य वचनाद्वय म ।
परोपकाराय पुण्याय
पापाय परपीडन म ।।’ भन्दै व्यास बाजेले ‘अठार पूराण’ लेखेथे । सिसीमुनिका जमाना आएपछि व्यङ्ग्यकार भैरव अर्यालले ‘भुँडी पूराण’ बनाई उन्नाइसौंको नामकरण गरे ।

सन्दर्भ दिल्ली पूराणबाट सुरू गरौं ।

रत्नपार्कबाट जबजब म कीर्तिपुरको माइक्रो चढ्छु मेरो मन एक प्रकारले चाञ्चल्य अनुभूति हुन्छ । सो रुटमा प्रायसः विद्यार्थी र बौद्धिकहरूसँग गफिँदै जान पाइने सुविधा भएकाले ममा खुसीको बेहद् उपस्थिति हुनेगर्छ ।

बल्खु चोकमाथि गएपछि भने अर्को एकैछिन भए पनि प्रकृतिको सुरम्य काखमा गएको भान हुन्छ । त्रिकालदर्शी महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले प्राज्ञिक सुदूर भविष्यको सुरम्य प्रकल्पना गर्दै यस्तो काञ्चन स्थलमा विश्व विद्यालयको सार्थक कल्पना कसरी गर्न सके होलान् भन्ने प्रश्नहरूले जुलुस बनी मनमा एकाएक झुत्ती खेल्न थाल्छन् ।

प्रेमिल साँझसँग
मनोवाद साट्या छु
धुमिल साँझ र म
संवादमा रमाएका छौं
सानो साँझमा
प्रणय निवेदन गर्दै
इच्छाको तोकादेशमा
भलिभाँती रमाएका छौं,

खुसुक्क भनौं
उत्तरआधुनिक साँझ
गर्भिणी भइछे
सायद् भोलि
उज्यालो अन्माउँछे
या विद्रोह जन्माउँछे ।

साँझ फक्रेर
अहिलेसम्म
रात भइसक्यो
साँझ
रातलाई फकाउँछ
रात साँझलाई घुक्र्याउँछे
दुवै डेटिङमा छन् अचेल

गोविन्दे कोठामा धुम्धुम्ती बसेको छ । खासमा नागरिकताको उसको नाम गोविन्द कटुवाल हो । धेरैअघि एसएलसीसम्म मात्रै पढेको । उहिल्यैको पढाइ । न जागिर खायो । न कुनै गतिलो काम नै गर्यो । जवानीमा रल्लिँदै हिँड्यो । अहिले बेबहारले थिचेर उमेर नहुँदै बूढो देखिएको छ ।

ननिको छ –गोविन्दे । गाउँमा अँझै हुने नहुने सबै काम गर्छ । जवनीमा आँखा देखेन । अहिले जवानी घर्किन थाल्दै बूढो देखिएको छ । साह्रै चञ्चल छ । केही न केही उपध्रो गरिरहनु पर्ने ।

जननी
र ममतामयी साँझहरू
किनकिन
फूलका कालीनभन्दा प्राप्तिमय हुन्छन्
पिरो छ
एउटा साँझको वितण्डा
अमिलो छ
एउटा साँझको कथा

हरेक मानिसलाई पुरस्कारले हौसला दिन्छ र दण्डले दुःख । मानव सभ्यताको इतिहासका प्रत्येक सन्दर्भमा त्यो पढिएको, देखिएको र भोगिएको छ । संसारमा हरेक क्षेत्रमा नामी र दामी पुरस्कारका व्यवस्था भएका छन् । संसार प्रसिद्ध ‘सिएनएन हिरो’को पुरस्कार नेपालकै प्रख्यात समाजसेवी अनुराधा कोइराला र पुष्पा बस्नेतले पाए । अँझ पुष्षा बस्नेतले त ‘सिएनएन सुपर हिरो’ को पुरस्कार समेत पाएकी थिइन । उनले पाएको पुरस्कार र कोइरालाले पाएको पुरस्कारले नेपाली समाजमा महिला र बालबालिकाका क्षेत्रमा उल्लेखनीय कार्य भएका छन् ।

चल्तीका शब्द

माइक्रो बस सहरमा
माइक्रो मिडिरहरमा
माइक्रो इकोनोमिक्स बजारमा
माइक्रो बायोलोजी हजारमा
चल्तीका शब्दले
सर्मसर्म मैँ मर्म पार्छ ।।

सन्तान

पार्टीका कार्यकर्ताजस्तै हुन्
सन्तानहरू पनि
साना हुन्जेल –मर्छन् भन्ने डर !
हुर्केपछि –मार्छन् भन्ने डर !!

मङ्की स्टेट

पितृलाई हेला गरेर
दातृलाई हेलो गर्ने
भन्नलाई चाहिँ जनतन्त्र भन्ने
व्यवहार मङ्की स्टेटको गर्ने ?