२०७६ साल माघ २८ गते लघुकथा कुनोको नवौँ वर्ष प्रवेशको दिन हो । नेपाली आख्यानमा चर्चित हुँदै गरेको लघुकथा प्रविधाका बारेमा विशेष दक्षता हासिल गर्नुभएका र अहिले पनि नेपाली लघुकथाको उन्नयनमा रातोदिन सक्रिय खेमराज पोखरेलका कथा, कविता, निबन्धबाहेक पाँच थान लघुकथा सङ्ग्रह प्रकाशित भएका छन् ।

यो वार्षिकोत्सवका अवसरमा प्रकाशनार्थ आख्यानकार तथा लघुकथा कुनोका एडमिन खेमराज पोखरेलसँग लघुकथाको सेरोफेरोमा रहेर म नन्दलाल आचार्यले एउटा अन्तर्वार्ता तयार गरेको छु । लघुकथा लेख्दै गर्नुभएका लघुकथाकारहरू, लघुकथाका समीक्षकहरू, विवेचकहरू, अनुसन्धाताहरू तथा पाठकहरू यो अन्तर्वार्ताबाट लाभान्वित हुनुभयो भने म पुलकित हुनेछु ।

अन्तर्वार्ता डा.कालुराम राईका साथ
अन्तर्वाताकार ः होम सुवेदी
‘ज्ञानगुनका कुरा’ नामक पत्रिकाको लागि सहप्राध्यापक श्री होम सुवेदीद्वारा लिइएको डा. केआर खम्बुको अन्तर्वार्ता
प्रश्न ः खम्बु सर नमस्कार !
उत्तर ः नमस्कार होम सर ।
प्रश्न ः तपाईंलाई म केही प्रश्नहरू सोध्दैछु उत्तरको अपेक्षा गर्दछु !
उत्तर ः धन्यवाद सर ! तर कस्ता प्रश्नहरू र कस्ता विषयमा सोध्नु हुने हो कुन्नि ! जानेको भए जबाफ दिन्छु । हवस् त सर अब सोध्नुहोस् !
प्रश्न ः शेषराज सिवाकोटीले ‘ज्ञानगुनका’ कुरामा तपाईंको बारे विशेषाङ्क निकाल्दै हुनुहुन्छ । यसबारे तपाईंलाई कस्तो लागिरहेको छ ?

पेआ – यहाँले आफ्नो बाल्यकालका केके कुरा सम्झनुहुन्छ ? ऊ बेला यहाँले भोग्नुभएको बालापन र आजका बालबालिकाले भोगेका बालापनमा केकस्ता पार्थक्य पाउनु भएको छ ?

अको – विराटनगरबाट १६ किलोमीटर टाढा भलुवा भन्ने मधेसी वस्तीमा म जन्मिएको हूँ । बुवा गाउँमा शिक्षक हुनुहुन्थ्यो । आफूसहित गाउँका केही शिक्षित व्यक्ति मिलेर खोलेको उक्त विद्यालयमा उहाँहरूपढाउनु हुन्थ्यो । एकप्रकारले युवा जोशमा समाज परिवर्तन गर्ने उद्देश्य थियो भन्ने अहिले आएर महसुस हुन्छ । हरेक मानिसले युवा अवस्थामा समाज पविर्तन गर्ने उद्देश्य राख्छ । सायद् बुवाको पनि त्यस्तै उद्देश्य हुनुपर्छ ।

नेपाली साहित्यमा भारतीय नेपाली साहित्यकारहरूको निकै लामो र ऐतिहासिक महत्वको योगदान रही आएको छ । अहिलेका भारतीय नेपाली साहित्यमा कालिम्पोङमा रहेर निकै क्रियाशील रूपमा कविता कर्ममा लागेर कलम चलाइरहेका कविहरूमा मनोज बोगटी उम्दा कविहरूमा पर्दछन् । सन् १९७९मा दार्जिलिङमा जन्मेका कवि बोगटीका आधा दर्जन कविता संग्रह प्रकाशित छन् । कविताकै लागि भारतीय अकादमी पुरस्कार समेत विजेता कवि बोगटीसँग साहित्यकार पेशल आचार्यले गर्नुभएको साहित्यिक महत् एवम् रागात्मक भलाकुसारीको सार ।

१) अहिलेका आफ्ना छोराछोरीको बाल्यकाल र आफ्नो बाल्यकालमा केही समानता वा असमानता छन् कि बताइदिनुहोस् न ?

मप्रसु – थोरै समानता र धेरै असमानताहरू छन् । मेरा आमा–बाबु निरक्षरप्रायः अनि पारम्परिक सोचका थिए र उनीहरूले खेती–किसानी तथा बनीबुतो गरेरै हामीलाई बढाउने–पढाउने काम गरे । मेरा छोराछोरीका आमा–बाबाहरू आधुनिक तथा समकालीन सोच राख्ने भएकाले उनीहरूको बाल्यकालमा त्यै अनुरूप प्रभाव पर्नु स्वाभाविक हो ।

नेपाली लोकवार्ता नेपालको सातौँ राष्ट्रिय सम्मेलन २०७४ साल असोज २२ गतेदेखि २९ गतेसम्म कपिलवस्तुको तौलिहवा, रूपन्देहीको बुटवल र नवलपरासीको त्रिवेणीधाममा आयोजना हुँदैछ । त्यहाँ प्रस्तुत गर्नको लागि “लोक विश्वासमा टुनामुना–मोहनी” विषयक कार्यपत्र तयार पारेँ । अब नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान दर्शन विभागको अनुसन्धान “साङ्ख्य दर्शनदेखि सत्यहाङ्मापन्थसम्म: एक विहङ्गावलोकन” को अन्तिम खण्ड “जोसमनी सन्त–परम्परादेखि सत्यहामापन्थसम्म”मा जुटेको छु । संभवत अर्को वर्ष एउटा निबन्धसङ्ग्रह पनि पाठकमाझ ल्याउने विचार बनाएको हुँदा त्यसमा पनि समय दिँदैछु ।

जापानको टोक्योमा एक भव्य समारोहको बीच ‘तातेसिना हाइकु सङ्ग्रह’ को विमोचन गरिएको छ । जापानमा लोकप्रिय रहेको हानामी पर्व (साकुरा फूल हेर्ने पर्व)को अवसर पारेर यही अप्रिल १ गते हाराज्युकु पार्कभित्र गरिएको विमोचन कार्यक्रममा दर्जनौ स्रष्टाहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।

‘जीवन समाप्त नभएसम्म जिन्दगीको दौडमा धेरै चीज छुटिरहन्छन् ।’

‘बाँच्न जाने जीवन भनेको उत्सव रहेछ ।’

‘धार्मिक क्षेत्र, कला–संस्कृतिमा पनि विकृति छ । सही, सत्य हुनु भनेको आजको समाजको नकारात्मक पक्ष भएको छ । जो धूर्त छ, जो पाखण्डी छ, जो बेइमान् छ, जो दूराचारी छ, जो भ्रष्टाचारी छ उही नै इज्जतदार कहलाइन्छ । सायद यसैको लहैलहैमा साहित्य क्षेत्र पनि अनुसरित छ ।’

- विमल भौकाजी, लेखक/सम्पादक

१) जीवनको करिबकरिब उत्तरार्धतिर पुग्नै लाग्दा भोगाइ, प्राप्ति र पीडाका विम्बमिश्रित ‘लेन्स’हरूले सुदूर बाल्यवस्थालाई हेर्दा कस्तो देखिँदो हो, तपाईंका आँखाबाट ?

– बाल्य जीवनका सुमधुर स्मृतिहरू अलौकिक आनन्दमा रुपान्तरण हुँदा रहेछन् । मीठो र अमूल्य वस्तु खोसिएको अनुभव हुँदो रहेछ । भोगाइ भन्ने सन्दर्भचाहिँ उकाली र ओह्राली गरिरहने निरन्तरको एउटा प्रकृया हो जो दोछायाँ बनेर प्रकट भइरहन्छ, जीवनको दसगजामा । कहिले प्राची, कहिले गोधूली, दुवै प्रकारको अनुभूति फरकफरक कालखण्डमा प्रकट भइरहँदा एकप्रकारले दर्दमय सुख प्राप्त हुने रहेछ ।

साहित्यमा औधी रूचि राख्ने पेशल आचार्य रामेछापका वरिष्ठ नेपाली भाषा शिक्षक हुन् । उनी मन्थलीस्थित मन्थली उमाविका सहायक प्राचार्य र मन्थली शहिद स्मृति बहुमुखी क्याम्पसका उपप्राध्यापक समेत हुन् ।

२०२३ साल साउन १५मा मोरङ, विराटनगरमा पिता श्याम आचार्य र माता शोभा आचार्यका तीनभाइ छोराहरूमध्ये जेठा छोराका रूपमा जन्मनु भएका पेशल आचार्य रामेछाप जिल्लाका पुराना भाषा शिक्षक, क्रियाशील कवि, लेखक, निबन्धकार, भूमिकाकार, कथाकार र प्रशिक्षक समेत हुनुहुन्छ ।

साहित्यमा अगाध रूचि भएरै पनि जीवन बाँच्नका लागि पेसाले शिक्षक र प्राध्यापक पेशल आचार्य रामेछाप जिल्लाका पुराना नेपाली भाषा शिक्षक हुन् । उनी मन्थलीस्थित मन्थली उमाविका सहायक प्राचार्य र मन्थली शहिद स्मृति बहुमुखी क्याम्पसका उपप्राध्यापक समेत हुन् । अब्बल अध्यापन गरेबापत् २०६८ सालमा शिक्षा क्षेत्रको ‘राष्ट्रिय शिक्षा पदक’ र साहित्यका विभिन्न ६ वटा राष्ट्रिय पुरस्कार र सम्मानपत्र प्राप्त गर्न सफल आचार्य विगत् ३६ वर्षदेखि कथा, कविता, गीत, मुक्तक, हाइकू र आत्मपरक निबन्धमा गतिशील कलम चलाइरहेका छन् । उनका बाल साहित्यका ५ र प्रौढ साहित्यका १ गरी ६ वटा कृतिहरू यसअघि प्रकाशित भैसकेका छन् भने अब यसपछि विविध विधाका ६ वटै कृतिमा यिनी एकसाथ काम गरिरहेका छन् ।

रामेछाप जिल्ला मन्थली नगरपालिका वडा नं. ५का स्थायी वासिन्दा पिता हर्कबहादुर खत्री माता राधिका खत्रीको कोखबाट वि.सं २०४८ असार २७ गते जन्मनुभएका उदीयमान कलाकर्मी निराजन खत्री नेपाली गायन, कोरियोग्राफर र म्युजिक भिडियोका चर्चित कलाकार हुनुहुन्छ । रामेछापमा आफ्नो नयाँ गीत ‘केस झरेर फुरूरू’ को प्रमोसनका सिलसिलामा आएका बेला वहाँसँग हाम्रा सहयोगी साहित्यकार पेशल आचार्यले लिनु भएको रोचक र घोचक अन्तर्वार्ताको सम्पादित अंश ।

भाषाबिज्ञ तथा भाषा सम्बन्धी एक सम्मेलनको लागि क्यालिफोर्निया तथा अतिथि वक्ताको रुपमा डिसीमा सहभागी भैसक्नु भएका नारायण प्रसाद शर्मा (विद्या वारिधि) केही समयदेखि अमेरिकाको भ्रमणमा हुनुहुन्छ ।

जीवन बुझ्ने र गुजार्ने मात्र होइन, चुनौतीपूर्ण यात्राका साथ सार्थक ढङ्गले जिउने कला पनि हो । चुनौतीरहित जीवन गनाउने आहालजस्तो मात्र हो, चुनौतीसहितको जीवन छङ्छङ बग्ने खोला वा झरनाजस्तो हो । छङ्छङाउँदै बग्ने जीवन नै यत्रतत्र थुप्रिएका फोहोरका डङ्गुरहरूलाई बगाउने र रूपान्तरित गर्ने क्षमता राख्छ । निरन्तर र अविरल प्रवाहमा बग्ने जीवन नै सफा, स्वच्छ र उपयोगी हुन्छ ।