डेन्भरबाट पूर्वतर्फ जाने बि. एण्ड एम. एक्सप्रेस ट्रेनका डिब्बाहरू भित्रिँदै गरेका यात्रुहरूले खचाखच भरिएका थिए। एउटा डिब्बामा एक सुन्दर युवती शोभनीय पहिरन साथै एक अनुभवी यात्रुले खोज्ने सबै किसिमका विलासी सुबिधाहरूले घेरीएर बसीरहेकी थिइन्। डिब्बाका नवागन्तुकहरू मध्ये दुई पुरूषहरू थिए, एक सुगठिलो शरीर भएको युवक थियो जसको मुखाकृति र व्यवहारमा निर्भिकता, प्रष्टवक्ताको छवि देखिन्थ्यो; अर्को भने चाउरी परेको उदास मुखाकृति, भीमकाय शरीर र झुत्रे झाम्रे कपडामा देखिन्थ्यो। दुबैलाई हतकडीले सँगसँगै बाँधिएको थियो।

एक पटकको कुरा हो सौन्दर्य र कुरुपता समुद्रको किनारमा भेट भए। अनि उनीहरूले एक अर्कालाई भने, “जाउँ समुद्रमा स्नान गरौ।”

त्यसपछि दुवै निर्बस्त्र भए र समुद्रमा पौडन शुरु गरे। केही बेर पछि कुरुपता पानीबाट बाहिरियो र सौन्दर्यको पहिरनमा सजिएर हिँड्दो भयो।

नटुङ्गिने यात्राको गन्तव्यमा अनेकौ सोच र जिम्मेवारीको भारि बोकेको काँध, उकुश मुकुसको वातावरण अनि दिशाहीन यो बटुक, साथ् दिदै छन् मेरा सोचले, आत्माविश्वासले अनि २-४ जना सहयात्री हरूले पक्कै पनि एकदिन मन्जिल पाउने अठोट का साथ् डगहरू लमकदै छन्, एक अलौकिक संसारको विचरण गर्ने अभिलाषा र महत्वाकान्छा को सहयोगमा, सपना हरू साकार होलान वा नहोलान तर बिश्वास छ अवस्य एकदिन पुरा हुनेछ ।

राजनीति को यो रंगमंचको यात्रामा थुप्रै पात्रहरूको भिडमा आफुलाई प्रतिष्ठापित् गर्ने होड र दौडको दयनिय वातावरण्मा देशको सिमाना मिच्दै, संरचनाहरू भत्काउदै, बिखन्डन गर्न लालाहित, अर्थतन्त्रकै मेरुदण्डलाइ भाच्दै, कसैको इसारामा नाची हिड्ने, कुर्सि र सत्ताको मोहजालमा सम्बृद्ध र उन्नत नेपालको खोक्रो भाषण दिदै १००औ वर्ष पछाडि धकेल्दै तछाड मछाड गर्दै उफ्री रहेका छन्, नाची रहेका छन् बेसुरे लयमा अनि तिनैका श्रोताबिन्द हरू सोहि लयको मोहजालमा पर्दै तिनैलाई शिखर मा राख्दै तिनैको नाचगानमा रमेको देख्दा आस्चर्य लाग्छ यो कस्तो यात्रा हो ? कस्तो गन्तब्य ?

तर........

साथीको हात थर्र काम्यो । पसिना खल्खली आयो । खुट्टा लर्याक लुरुकै भयो । जिउ फतक्क गल्यो । उसले सपनामा पनि नचिताएको कुरा भयो । ऊ किंकर्तव्यविमूढ भयो । जहाँको त्यहीं ठिंग उभिएको उभियै भयो ।

“....मित्र ! हाम्रो अनन्त यात्राको यो पहिलो पाइला हो । पहिलो पाइलाको सुरुवातमा नै ...” मेरो कुरा पूरा हुनु अगाडि नै – “तर, यो मबाट हुन्दैन ”– उसले निश्चयसाथ भन्यो – “एक हुँदैन, दुई हुँदैन, तीन हुँदैन” – यति भनेर ऊ यसरी बस्यो कि अब ऊ आफ्नो निर्णयबाट एक इन्च पनि यताउता हुनेवाला छैन ।

हिउँदको सिरेटोसँगै न्युमोनियाले दर्जनौँ शिकार फसाउँदै अगाडि बढ्यो । यसबाट जोन्सी बच्नसक्ने कुरै थिएन । ऊ सयनकक्षको झ्यालबाट अर्को घरको पर्खालमा नियाल्दै थिइ । सामान्य परीक्षण पछि रूम पार्टनर स्युलाई डक्टरले बाहिर बोलाए ।

“दशमा एक सम्भावना । बाँच्ने इच्छा जागृत भएमा सम्भावना दोब्बर हुन्छ ।”

काममा ध्यानमग्न भएकै बेला मलीन आवाज आयो — जोन्सी झ्यालतिर हेर्दै उल्टो गन्दै थिई – ‘‘बाह्र’’ ‘‘एघार’’ ... ।

‘‘के गन्दैछौ ।”

(संसारको सबै हतियारको बिरूद्ध प्रतिरक्षा प्रणाली छ, तर सबैभन्दा घातक हतियार मानवको बिरूद्ध कुनै प्रतिरक्षा प्रणाली छैन।)

क्रुद्ध ट्रुपर लेन, टमामी स्क्वेरको माथि ३००० फीटको उचाईमा विचरण गरिरहेको थियो।
शल्यक्रियाद्वारा उसमा स्थापित शीतल यान्त्रिक दिमाग - साइब्रेन समस्यासँग जुधीरहेको थियो। तर ऊसँग कुनै धैर्यता थिएन। उनीहरू पसिनै-पसिना हुनेछन, उसको शरीरलाई यताउता लैजाने चीसो वायु प्रवाहसँग दिक्क मान्दै ऊ सोच्दथ्यो। टमामी स्क्वेरको सीमामा स्थापित तीन टावरहरूतिर ऊ एकतमासले हेर्दै उसले थुक्यो र त्यो झर्दै गरेको थुकको सेतो दानालाई हेरीरह्यो, हेरीरह्यो। (लौ अब थुन मलाई सैन्यागारमा। मैले छोटो समयको बिश्राम त मागेको थिएँ। मैले उनीहरूको लागि चिसँग युद्ध गरेँ।

कुनै निर्जन पर्वतमा दुई सन्तहरू बस्दथे। उनीहरू दुवै भगवानको आराधना गर्दथे र एक अर्कालाई प्रेम गर्दथे।
त्यतिबेला उनीहरूसँग सम्पत्तिको नाउँमा एउटा पुरानो माटोको कचौरा मात्र थियो।

एकदिन एक दुष्टात्माले जेठो सन्तको हृदयमा प्रवेश गऱ्यो अनि उसले कान्छो सन्तसँग आएर भन्यो – “हेर बाबु, हामी धेरै समयदेखि सङ्गै बस्तै आएका छौँ अब हामी छुट्टिनुपर्ने बेला भयो। आउ अब हाम्रो सम्पत्ति भागबण्डा गरौँ।”

जन्मेपछिको तेस्रो दिन, जब म यस नयाँ संसारलाई चकित हुँदै विस्मयको भावले वरिपरि हेर्दै थिएँ, मेरी आमाले धाईआमालाई सोध्नुभयो, “मेरो नानीलाई कस्तो छ?”

अनि धाईआमाले भनिन्, “आमा, हजुरको नानीलाई एकदम आराम छ। मैले उसलाई तीनपटक स्तनपान गराइसकेँ, यति सानो भईकन पनि यति खुसी बच्चा मैले आजसम्म देखेको छैन।”

मुन्नी र चुन्नी को खुब प्रतिष्पर्धा चल्थ्यो। मुन्नी छ वर्षकी थिई, चुन्नी पाँचकी। दुवै सहोदर बहिनी हुन। जस्तो घाँघर मुन्नीलाई आउँथ्यो, त्यस्तै चुन्नीलाई। जस्तो गहना मुन्नीलाई बन्थ्यो, त्यस्तै चुन्नीलाई। मुन्नी ‘ख’मा पढ्थी, चुन्नी ‘क’ मा। मुन्नी पास भई, चुन्नी फेल। मुन्नीले प्रार्थना गरेकी थिई कि यदि ऊ पास भई भने महावीर स्वामीलाई मिठाई चढाउँछे। आमाले उसको लागि मिठाई मगाउनुभयो। चुन्नीले उदास भएर आमाको कानमा बिस्तारै सोधी, "आमा के जो फेल हुन्छन, उसले मिठाई चढाउँदैन?"

एक दिन एउटी आमाले आफ्नो सानो छोरालाई लिएर मन्दिर जाँदै थिइन् । उनीहरू मन्दिरतिर जाँदै गर्दा बाटोमा सिंगमरमरबाट बनाइएको सिंह देखे । जब बच्चाले सिंह देख्यो, ऊ डराएर रुन लाग्यो । तव उसकी आमाले बच्चालाई सोधिन् –"बाबु तिमी किन रोएको ? "

बच्चाले भन्यो –"आमा ! मैले दुईवटा सिंह देखेँ, उनीहरूले मलाई खान्छन भन्ने डर लागिरहेको छ ।"

आमाले भन्छिन् –"हैन छोरा यी सिंहहरू त पत्थरका हुन्, यिनीहरूले तिमीलाई थोरै केही गर्न सक्छन् ?!”

सयौँ आँखाहरूको अगाडि उनको अस्मिता निर्दयतापुर्वक लुटिँदै थियो।

ती महिलाको शरीर निर्धक्कसँग निर्वस्त्र गरियो।

एउटा प्राथमिक विद्यालयकी शिक्षिकाले विद्यार्थीहरूलाई निबन्ध लेख्न लगाइन । निबन्धको विषय थियो "भगवानसँग तिमीहरू के बन्न चहान्छु भनेर वर माग्छौ ?"

एउटा विद्यार्थीले लेखेको निबन्धले शिक्षिकालाई यति भावुक बनायो कि उनी रुदै-रुदै घर गइन ।

एक रात समुद्रीयात्रामा निक्लेको एक घोडसवार सडक किनारको एक बिश्रामगृहमा पुग्यो। उ घोडाबाट ओर्लियो र अरू सबै यात्रुहरू जस्तै मानिसहरू तथा रात प्रति निश्चिन्त हुँदै घोडा बिश्रामगृहको द्वार नजिकैको एउटा रूखमा बाँध्यो र बिश्रामगृहभित्र पस्यो।

मध्यरातमा, जब सबै निद्रामा मस्त थिए, एक चोर आयो र यात्रुको घोडा चोऱ्यो।

देशको सेवकले भन्यो – देशको मुक्तिको एक मात्र उपाय छ अनि त्यो हो तल्लो जातका मानिसहरूसँग पनि भाइचाराको सम्बन्ध, दलीतहरूसँग पनि बराबरीको ब्यवहार। संसारमा सबै दाजु-भाइ हुन, कोही तल्लो र माथिल्लो जात हुँदैन।

जनताले जय-जयकार गरे – कति विशाल दृष्टि, कति भावुक हृदय!

उसकी सुन्दर छोरी इन्दिराले यो कुरा सुनी अनि चिन्ताको सागरमा डुब्न थाली।

रामधन अहीरको दैलोमा एक साधु आएर भन्यो – “बाबु तिम्रो कल्याण होस, साधुमाथि केही श्रद्धा देखाऊ।”

रामधनले श्रीमतीसँग भन्यो – “दैलोमा साधु आएका छन, उनलाई केही ल्याएर दे।”

श्रीमती भाँडा माझ्दै थिई, र यो चिन्ताले ग्रस्त थिई कि आज खाना के बनाउने, घरमा अन्नको एक दाना पनि थिएन। चैतको महिना थियो। तर यहाँ त दिउँसै अन्धकार व्याप्त थियो। उब्जनी सबै खेतबाटै उठेको थियो।