छोडेर आएँ बसेको ठाउँ अशान्ति भएर ।
फर्केर आएँ आफ्नो नै गाउँ आनन्दी लिएर ।।

सहेर बस्न हुँदैन भन्दा टेरेन कसैले,
एक्लो नै बस्छु सहन्न म त आएको त्यसैले ।
स्वदेश नाउँ लिन नि हुन्न रिसले चिढेँ म,
नेपाली गाउँ रमाउँ जहीँ भन्दै नै हिँडे त ।

देशकै लागि अङ्ग र भङ्ग भएथे जनता
बेपत्ता भए अहिलेसम्म पाएन ठेगाना
कैयौंले हाँसी त्यागेर प्राण गरेथे त्यो बाजी
यसरी लाखौं शहीद भए सङ्ग्रामी त्यो घडी

मिल्काइ फाले अघिमा बढी राजाको शासन
हकको लागि लडेर ल्याए हटाई दमन
कुनै नि नेता नबनौं अब राजाको जसरी
गणको तन्त्र आइमा सक्यो स्याहारौं बेस्करी

ऊ अफिसको नयाँ कर्मचारी हो । उसले जागिर खाएको २–३ महिना मात्रै भयो । उसलाई सधैं जागिर भनेको “जा गिर” अर्थात “गिर्न जाऊ” सार्थक भएको लागिरहेको थियो ।

उकाली ओराली पार गर्दै २०७३ साल पनि वितिसक्यो । २०७४ सालदेखि हरेक पल आशा गरे अनूरुप मङ्गलमय होस् यही शुभ–कामना गरौं । नूतन वर्षको स्वर्ण रश्मीले छरेर गगन आल्हादित होस् । समुच्च विश्व नै हर्षित, प्रमुदित र उत्साहित होस् । हृदय सरोवर होस् । वन्धुत्व सर्वत्र छाओस् । जनजनमा उल्लास आओस् । यस्तो खुसी आओस् जसले भेदभाव तोडिदेओस् । नवल लालीले सारा जगतलाई उन्मादित गरिदेओस् । आयो नयाँ वर्ष तपाईंको दैलोमा, ढकढकाइरहेछ बारम्बार ढोकामा । वितेका वर्षका भारी विसाई ल्याइसक्यो नयाँ प्रेम उमङ्ग । दुबै हात फैलाई स्वागत गरेको छु नव वर्ष तिमीलाई । ईंश्वरलाई पनि धन्यवाद दिएको छु । आउनुहोस् सबैजना नयाँ वर्षको पहिलो कु

गर्भमा स्नेहले हुर्काउने आमा
धर्तीको काखमा थाम्ने प्रकृति आमा
आत्मालाई जन्मदिने परमात्मा आमा

दिन त के नै सक्छु र
सबै तिम्रै त हो नि
त्यसैले तिम्रो अगाडि,
म सधैं फुच्चे नै त हुँ

सीताको आफन्त बितेको थियो । दशैंको बिदामा आफन्तजनहरूको आऊजाऊ शुन्य थियो । बिदा भएकोले क्याम्पसमा पढाउन पनि जानुपरेको थिएन । बाहिर टहल्न भनेर उनी निस्किइन् ।

एउटी राधा नामकी आइमाइ केही गर्न नसकेर एकदम फोहोर अवस्थामा सडकमा लत्रिएर थलापरेर सुतिरहेकी थिइन् । उनले चित्कारले भरिपूर्ण स्वरले दुहाइ दिँदै सडकमा आवतजावत गर्नेहरूसँग आफ्ना लागि केही गर्नका लागि अनूनयविनय गरिरहन्थिन् । यहीनै उनको दिनचर्या थियो ।

वारि र पारि दुईटा घरको झ्यालमा केटा र केटीको आँखा चार हुन्थ्यो । यो प्रकृया सधैं भइरहन्थ्यो । दुबैको मौन प्रेम चलिरहन्थ्यो, मनोवाद चलिरहन्थ्यो । यो जोडीलाई ती दुईटा घरको बीचको सडकमा जति सुकै गाडीको कर्कश प्वाँ प्वाँ भएपनि जतिसुकै ठुलो घटना भएपनि उनीहरुको पलाएको मौन प्रेम भङ्ग हुँदैनथ्यो । उनीहरुले आफु दुईलाई एक बनाएका थिए ।

एकपटक एकजना साधुलाई साहू र ज्यामीका बारे परख गर्न ईच्छा जाग्यो । साधु ज्यामी भएर साहूकोमा काम गर्न गए । उनले साहुकहाँ मेहेनत मजदुरी गर्थे । पसिना पसिना भएर काम सकाउँथे अनि आफ्नो ज्याला लिन्थे र आफ्नो कुटीमा फर्कन्थे । साहुले कहिले दुईदिनपछि दुईदिनको ज्याला दिन्थे त कहिले तीनदिनपछि तीनदिनको ज्याला दिन्थे ।

एकदिनको कुरो हो :–

ज्यामी :– सहुजी मलाई आज दुईदिनको ज्याला दिनुहोस् ।

साहू :– एकदिनको काम गरेर कसरी दुईदिनको दिने ?

ज्यामी :– म भोलि काम गरेको पैसा लिन्न नि त ।

साहू :– तिमी भोलि काममा आउँछौ भनेर कसरी विश्वास गर्ने ? त्यसैले एकदिनको मात्रै दिन मिल्छ, बुझ्यौ ?

हे फूल ! तिमी सृष्टिको अत्यन्तै सुन्दर सृजना ।
तिमी बगैंचाको शोभा ।
पृथ्वीको देदीप्यमान ।
तर तिमीलाई चुँडेर देवताको पाउमा गर्छ सेवा ।
के यो सेवा हो ?
देवताको सुन्दर रचना तिमी
तिमीलाई लुछेर शीरमा किन राख्दछ ?
सृष्टिको शोभामा किन यत्ति बवण्डर ?

“दुइटी केटीहरू थिए । एउटीको नाम कञ्चन थियो भने अर्कीको नाम कल्चुँडी । कञ्चन र कल्चुँडी एकदमै मिल्ने साथी थिए । नामजस्तै कञ्चनको स्वभाव राम्रो थियो । कञ्चन कुनै केटासँग पनि कुरा नगर्ने खालकी थिई । कल्चुँडी भने हरेकपटक कुनै न कुनै केटासँग आफ्नो लफडा भएको किस्सा जसलाई पायो त्यसलाई सुनाउँथी र आफूलाई भएको यस्ता समस्याहरूको समाधान गर्न हारगुहार मागिरहन्थी । त्यस्तोबेला कञ्चनले कल्चुँडीलाई केटाहरूको सङ्गत गरेर आफ्नो जीवनलाई नरकमा नपार्न सल्लाह दिन्थी । उनीहरू दुवैको रविसँग मित्रता गाढा भएको थियो ।” यी सबै कुराले यिनीहरूका बारेमा एसएसपी प्रमोदलाई अनुसन्धान गर्न खुराक भएको थियो ।

ईसापुर्व ५००वर्षभन्दा अगाडिको कुरो थियो । वौद्ध धर्मका पुस्तकहरुमा उल्लेखित छ कि कोशल सम्राट प्रसेनजितको दरबारको राजपुरोहितको घरमा एउटा बालकले जन्म लिए , सुन्दर लडिबुडी गर्ने । उनको चेहरामा एक किसिमको क्रान्ति झल्किन्थ्यो । घरमा आनन्दै आनन्द प्रवाहित भएको थियो । परम्परा अनुसार राजपुरोहित शिशुको जन्मकुण्डली बनाउन राजज्योतिषी कहाँ गए । राजज्योतिषीले शिशु जन्मेको घडी, पला सोधे । राजपुरोहितले बताए । शिशु जन्मेको घडी सुन्ने वित्तिक्कै राजज्योतिषी टाउको समाएर त्रसित भए । पुरोहित केही हड्बडाए र सोधे ।

दिनै पर्ने भयो हर सङ्ग्रामी उत्सर्ग
कति झेल्ने आफूमाथि भएको अन्याय

गर्ने के हो आश सबै निराश भैसक्यो
गरी क्यौँ रक्त–तन उदास गैसक्यो
दियो निभ्यो फेरि तेज दिनु छ सर्वत्र
रात निशा गई दीप छाउन यथार्थ

जोधपुरका राठौड रतन सिँहकी एक्ली छोरी मीराबाईको जन्म सोह्रौं शताब्दीमा भएको थियो । मीरावाईको बालमनमा कृष्णको छवि यस्तरी बसेको थियो कि उनले किशोरावस्थादेखि लिएर मृत्युवस्थासम्म पनि कृष्णलाई नै आफ्नो सबैभन्दा नजिक मानेका थिइन् । सानैदेखि नै उनी कृष्णभक्तिमा रमाएकी थिइन् ।

पञ्छी बनी जाँदैछु मुक्त भई आत्मा घुम्दैछु
रीत यो हो आउने जाने चोला फेर्न घुम्दैछु
खाली हात आएको थिएँ ,खाली हातै जाँदैछु
स्वार्थी पापी संसारलाई बिदा दिँदै जाँदैछु

जति पनि गरेको थिएँ फल लिई जाँदैछु
जति पनि नराम्रो गरेँ भोग्न लाई जाँदैछु
बढे के भो मलामी कर्म ठूलो भनी जाँदैछु
राम्रो काम असल कार्य गर्नुपर्छ भन्दैछु

रहेनछ मरण भन्ने भनीकन जाँदैछु
दूर दूर गएर पनि आफैलाई खोज्दैछु
आफैँ भित्र गएर पनि म को खोजी गर्दैछु
तन त्यागी ब्युँझँदा अर्को तन प्राप्त गर्दैछु

लय २+२ विश्राम ३+२ विश्राम २+२+३ विश्राम जम्मा १६मात्रा

२०७३ असोज ३०
बिजु सुवेदी “विजय”
भक्तजन मार्ग, काठमाण्डौँ

रङ्गाइदेऊ खेलेर होली अमृत तनमा ।
लगाइदेऊ सिम्रिक लाली उघारी मनमा ।।

निक्लेको छु नि शहिद बनीे छाती नै तानेर,
हाँसेर प्राण आहुती गरी स्वतन्त्र छानेर,
तेरो यो लाल आएर पुछ्न अस्रुको सरिता,
कसरी बाँच्छ हे देश भन्न त्यागेर यो चिता ।