मेरा लखुरामे,

मलाई विश्वास छ, तिमी जहाँ भए पनि उच्च र सम्मानित स्थानमा छौ । आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल गर्न कमी गरेका छैनौ होला । तिमी यहाँ रहुञ्जेलसम्म मलाई पूरै भरोसा दिएका थियौ । मलाई आधा जिन्दगी होइन तीन चौथाइ हिस्सा ठानेका थियौ ।

डेढ दशकसम्म सँगैसँगै दाम्पत्य रथ गुडाउँदा मैले तिमीलाई नजिकबाट चिनेकी छु । नौ महिनासम्म कोखमा राख्ने आमाले पनि महसुस नगरेकी होलिन्, त्यति स्पष्टसँग मैले तिम्रो हृदयको अन्तरकुन्तर स्पर्श गरेकी छु ।

प्यारो साथी प्रेम तिमीलाई कस्तो छ हँ ? म यहाँ सञ्चै छु तिमी त त्यहाँ गएपछि प्याट्रिक भएछौ अरु साथीहरुले भनेर पो थाह पाएँ । अनि कस्तो पाखे रहेछ हाउ आर यु ? आर यु फाइन ? नभनी आजकल को जमानामा पनि सञ्चै भनेर सोधेको अनि डियर हो को बियर हो नलेखेर प्यारो लेखेको नभन ल तिमीले मलाई राम्रोसँग चिनेका छौ म अङ्ग्रेजी जान्दिन । अँ साँची तिमीले त नेपाली भाषा बोल्न र लेख्न पनि भुलिसकें भन्छौ रे हो ? हेर न आफूलाई इङ्ग्लिश फिङ्ग्लिश आउदैन नेपालीमै लेख्दै छु, फेरि पाखे मोराले नेपालीमै पो पड्काएछ भनेर पत्र नपढी च्यातेर चैं नाफाल्नु नि है, पढेपछि भने जेसुकै गर ।

मेरा लखुरामे,

मलाई विश्वास छ, तिमी जहाँ भए पनि उच्च र सम्मानित स्थानमा छौ । आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल गर्न कमी गरेका छैनौ होला । तिमी यहाँ रहुन्जेलसम्म मलाई पूरै भरोसा दिएका थियौ । मलाई आधा जिन्दगी होइन तीन चौथाइ हिस्सा ठानेका थियौ ।

डेढ दशकसम्म सँगैसँगै दाम्पत्य रथ गुडाउँदा मैले तिमीलाई नजिकबाट चिनेकी छु । नौ महिनासम्म कोखमा राख्ने आमाले पनि महसुस नगरेकी होलिन्, त्यति स्पष्टसँग मैले तिम्रो हृदयको अन्तरकुन्तर स्पर्श गरेकी छु । तिम्रो मन कञ्चन थियो । बियाँ र ढुङ्गा–माटो बिनाको टुठफुट नभएको चामल थियो । भर्खरै मूलबाट निस्केको सङ्लो पानी थियो ।

सम्बोधन तिमीलाई:
खै के भन्नू तिमीलाइ म ।अपरिपक्क भावको आलसतालस बोकेर हिड्न नि कति हिड्नु?खै मनमा मन मिल्ला भनेर कति बसौं ।नबसौ भन्दा नि नहुने के यो कुनै अखट्ट भन्दा कम छैन।हुन त भावमा अभाव नदेखिदो रहेछ।अभावको भाव फेरि कत्ती गहिरो?शुद्ध पानी मा देखिने सगर झै ।लाग्छ बोलि रहने प्रहर भए?फेरि कुनै पल फरक देख्छु।
अनि फेरि मनमा इन्द्रेणी लाग्छ।

ओहो! कति स्वतन्त्र छस है तँ ? धर्तीलाई बलात्कार गरेर, सिङ्गो आकाश एक्लै ओढेर निर्धक्कका साथ निदाउन सक्छन् तँ ? तर सुन, यो धर्ती तेरो पनि हो, मेरो पनि हो । यी पाइलाहरू टेक्ने अधिकार तेरो पनि छ, मेरो पनि छ । हरेक दिन हिंड्दा अँध्यारो उज्यालो पार्ने त्यो आकाश तेरो पनि हो, मेरो पनि हो । शरीर तेरो पनि छ, मेरो पनि छ । यो समाज यो देश तेरो पनि हो, मेरो पनि हो । अस्तित्व तेरो पनि छ, मेरो पनि छ ।

हेर, बलात्कारी आज तलाई किन यसो लेख्दैछु सुन्दै जा । कान भए पनि बहिरो नबनेस् । आँखा भए पनि अन्धो नबनेस् ।

तिमीलाई मैले ३३ वर्षअघि सन् १९८५ को एक रमणिय शरद–साँझमा पहिलोपटक भेटेको थिएँ । घर–परिवारदेखि धेरै टाढा दाङको पुलिस स्कुलको होस्टेलमा बस्ने म एक अर्ध–अनाथ बच्चो थिएँ । त्यो वर्ष दसैँको एकमहिने छुट्टीमा मलाई लिन बुबा आउनुभएको थियो ।

प्यारा नानीबाबुहरू !
यस पुसे ठण्डीमा न्यानो अभिवादन ।

जीवनमा सुन्नुपर्ने, गुन्नुपर्ने र सही लागेका कुराहरू व्यवहारमा लागू गर्नुपर्ने कुराहरू अनगिन्ती छन् । यद्यपि म यत्तिखेर सुन्न हैन सुनाउन उपस्थित छु । किनभने आफूले बुझेका र मनले खाएका कुरा अरूलाई सुनाउँदा सिकाइ दिगो हुन्छ । मन आनन्दले पुलकित हुन्छ । बेहोसीपन कम हुँदै जान्छ, मनमस्तिष्कमा होसीपन बढ्दै जान्छ ।

प्यारी जानकी,
सप्रेम सम्झना !

तिमी मेरो जीवनमा नआउँदा म फगत एक्लो थिएँ । जिम्मेवारीबाट पूरै अलग थिएँ । पैतृक सम्पत्ति र संरक्षणमा जीवन हिँडाइरहेको थिएँ । चिन्तामुक्त मनोदशामा सिर्फ लेखपढमा चित्त लगाउँथेँ । थरीथरीका शैक्षिक र वैयक्तिक अनुभव भएका शिक्षकहरू थिए । उनीहरूको छत्रछायाँले दिनहुँ मेरो ज्ञानको जग बलियो हुँदै गइरहेको थियो । विज्ञानको विद्यार्थी हुनाले खोजयात्रामा सरिक हुने अवसर समेत मिलिरहन्थ्यो ।

आज म मनको उकुसमुकुस पोख्न पत्र लेख्दै छु । यसबाट नमीठो अनुभूति महसुस हुन गएमा विनम्रताका साथ क्षमायाचना गर्दछु । यद्यपि आजका नेताले जस्तो कुरा फिर्ता लिन भने रुचाउँदिनँ । साथै, कुराको पोको खोल्न अनुमति चाहन्छु ।

अहिलेको समय साह्रै कलिलो छैन । पहिलेको जस्तो सोझो पनिरहेन । आठ–दश कक्षामा नपुग्दै अहिलेका छोरीहरू पनि सुझबुझसहितका भएर निस्कन्छन् । मानसिकता पाको भए पनि व्यवहार भने उत्ति साह्रो परिपक्व हुँदैन । यद्यपि आफूले गरेको गल्ती भने अनुभूत हुन्छ । मेरो पनि यस बेला ज्ञानको क्षितिज पनि फराकिलो भइरहेको छ ।

प्रिय प्रिन्सिपल महाशय,

आज म देखिएका कुरा लेख्दै छु । संस्थागत हितका दुईचार कुरा बताउँदै छु । हितबेगरका कुरामा समय बर्वाद गर्दिनँ । नोक्सान मात्र हुने नीति म पटक्कै चाहन्न । भन्नु त मनग्यै छ । त्यो तपाईंले पनि बुझ्नुछ । कुरा करेलाझैं तीतो छैन । त्यसले दिने मामचाहिँ पक्कै मीठो छ । पत्र नै किन भन्नुहोला । यसलाई आज के भयो ठान्नुहोला । फोनमा सबैखाले वार्ता हुन्न । यस बारेमा म चाहिँ दोहोरो वार्ता चाहन्नँ । दिएको जिम्मा बेकम्मा नहोस् । म यत्ति चाहन्छु–मेरो मनोकांक्षा तु. को तु. पूरा होओस् ।

यो रू. ५ को टिकट नटाँसेको पत्र सरकारी हुलाकीले तपाईं समक्ष पुर्याई दिन्छन कि दिदैनन् थाहा भएन । र पनि लेख्दैछु ।

केही गर्न नसके पनि सपना देख्नु ठुलो कुरा हो, यो भ्रष्टाचार गर्नु जस्तो गलत कदापि हैन । चुनावमा भोट दिने कुरामा म तपाईको साथमा भए पनि नभए पनि सपना देख्ने कुरामा म तपाईको साथमै छु किनकि म पनि राति राति तपाईले जस्तै अनेकौं सपना देख्ने गर्छु । अस्ति भर्खरै भूकम्पले भत्काएको घर एक दिनमै बनाएको सपना देखे र ढंग पर्दै उठेको त आफूलाई जस्तापाताको छाप्रोमा पो पाए । मेरो गाउँ बुंगमतीमा पुनर्निर्माणको शुभारम्भ गर्न तपाईं आउनु भाको धेरै भाको छैन, यस्तै ४/५ महिना मात्र भो होला । तपाईले सकेसम्म छिटोभन्दा छिटो काम गरेर कम्तीमा ३०/४० वर्ष भित्र पूरा गर्नुहुन्छ नै भन्ने ठुलो विश्वास छ । तर के थाहा मेलम्चीको एकादेशको कथा जस्तै पो हुने हो कि ।

श्रद्धेय बुबा !

अब म पनि साह्रै कलिली छैन । सुझबुझसहित काम गर्ने उमेरकी भएँ । उत्ति साह्रो परिपक्व भने भएकी छैन । यद्यपि सोचसमझको विकास हुँदै गएको अनुभूत हुँदै छ । कताकता मेरो ज्ञानको क्षितिज थुन्ने आफ्नै आफन्त भएको महसुस हुँदै छ । र, यत्तिखेर पत्र कोर्न वाध्य भएकी छु । यसलाई सकारात्मकरूपमा लिएर मेरो स्वच्छन्दताको मार्ग अँझ सफा पार्न सहयोग गर्नुहुने छ भन्ने कुरामा म आशावादी छु ।

प्यारी चेली,

सन् २०१२ को मार्च ८ हिजो मात्र थियो र त्यो पनि हिजै सकियो । ठूल्ठूला नेतानेतृ र नीति निर्माताहरूले भव्य मञ्चमा भव्य कुराहरू गरे । ती कुराहरू आलिसान महलका मखमली विस्तारामा बसेर कथिएका थिए । ती उनीहरूकै लागि थिए । तिमी, हामीहरूका लागि थिएनन् । ती अहङ्कारीहरूका ललिपप चटाउने गफ थिए । थिए, ती जुरुक्कै उचाल्ने र छानामा पुर्याउने अनि एकै चोटि फ्यात्त भुइँमै खसाउने खालका !

माया उर्गेनको घोडा चढेर
त्यो घुमाउरो बाटो
फनक्क घुमेपछि
भेटाउनेछौ
मेरो आदिम बस्ती

सम्पादकज्यू,
शैक्षिक क्षेत्रमा फैलिएको दुषित चिन्तनकी शिकार भएकी एक छात्राले आत्महत्या गरेको सन्दर्भमा उनैलाई सम्बोधित यो लेख/निबन्ध प्रकाशनयोग्य भए कृपा गर्नुहोला ।
धन्यवाद !
–नन्दलाल आचार्य