पिता मान्छ कोही कुनै मान्छ माता
सश्रद्धा सबै पढ्दछन् ज्ञान गीता
छ त्यो तेजिलो स्वादिलो ज्ञानगङ्गा
म पढ्दा न पढ्दै हुँदै जान्छु चङ्गा ।।

कथा सुन्न थालें दुबै कान थापी
बडो चाख लाग्दो सुनिन्थ्यो तथापि
त्यहाँ भित्रको मर्म के सक्नु सुन्न
भयो कृष्ण तिम्रो म ता भक्त हुन्न ।।

कतै स्नानका छन् कुरा लाजमर्दा
तिमीले चियायौ उठाएर पर्दा
म ता गोपिनीका कतै वस्त्र छुन्न
भयो कृष्ण तिम्रो म ता भक्त हुन्न ।।

थिए यौनका धेर चर्चा प्रसङ्ग
कथा सुन्न थालें भएँ झन् झसङ्ग
म थालूँ कि मेरा दुबै कान थुन्न
भयो कृष्ण तिम्रो म ता भक्त हुन्न ।।

फुटाएर हाँडी कतै खानु नौनी

२०२१ वा बाइस सालतिरको कुरा हो । हिंउदको बेलामा सेउले पाठशालामा गाउँका समकक्षीहरू पढ्न जान्थे, म भने घरमा पितामाताबाट यसअघि नै अक्षरहरू चिनी निकै माथिका कुराहरू पढलेख गर्ने भइसकेको थिएँ । रुद्री चण्डी र अरु अरु धार्मिक कुराहरू निकै पढिसकेको थिएँ ।

म यसरी घरमै पढेर अलिक माथिल्लो तहको भइसकेको भए पनि सबै साथीहरुले पढ्ने पाठशालामा जान नपाएकोमा दिक्क मान्दोरहेछु क्यारे । अरु अरु साथीहरुका हातमा चित्रसहितको ‘ठूलो वर्णमाला’ को किताब देखेर मलाई लोभ लाग्थ्यो ।

सद्भावना आज डराउँदैछन्
संस्कारका भाव हराउँदैछन्
सकिन्न तर्नै अब यो जँघार
पीडाहरु छन् मनमा हजार ।।

अस्तिसम्म एसएलसी भनिएको र अहिले खै के भनिएको कुरा छोरीले राम्रो ग्रेटमा उत्तीर्ण गरेको हुँदा घरमा विद्यालयबाट छोरी माग्नेको लस्कर लाग्नु अघि नै एक नामी उच्च विद्यालयमा छोरीलाई लिएर गए प्रेमबहादुरजी । स्कूलको कम्पाउन्डमा पुग्दा बाहिरैको दोकानमा केटाकेटीहरुको भिड रहेछ । सबै हेर्दा स्मार्ट नै छन् । टाइ लगाएका छन् । राम्रो परिधानमा छन् । घुँडा च्यातिएको लुगा पनि लगाएको छैन । स्कुल ठिकै लाग्यो ।

मौका आउँछ छेउछाउ त्यसमा चासो बढाएपछि
इच्छा साहस त्याग योग सबले आकार पाएपछि
आफ्नै शक्ति बुता र बाहुबलले ढोका खुलाएपछि
तृष्णा त्यो परितृप्त बन्दछ बिंडो आफैं समाएपछि ।।

मौका आउँछ फेरि भाग्दछ स्वयं चासो हटायो भने
फुल्छन् उन्नतिका अनेक सपना उत्साह आयो भने
के होला अब देशमा युवकले उत्साह मारेपछि
लाग्नैपर्दछ कर्मका समरमा के हुन्छ हारेपछि ।।

हाम्रो भाग्य रहेछ हार्नु अहिले हारेर आयौं यता
के फिर्ने अब देशमा कदम यो तत्काल सार्यौं यता
के अड्लान् फल वृक्षमा मनुजले हानेर झारेपछि
सोझिन्छन् तब वृक्षबाट फलका हाँगा निखारेपछि ।।

आफ्नो भाग्य स्वदेशबाट सबले आफैं बढारेपछि

साहित्यका प्रणेता यो देशमा रुँदैछन्
दुर्भाग्य भन्नु पर्ला मोती हराउँदैछन् ।।

हामी सबै हरायौं संस्कार झन् हराए
यस्तो अचम्म देखी मोती कराउँदैछन् ।।

प्रज्ञा छिरेर धेरै मुर्दाहरु बसेको
देखेर भित्र भित्रै मोती डराउँदैछन् ।।
होम सुवेदी

हत्या अपहरण बलात्कार र मारकाट कहिले रोकिएलान्
सुलीमा चढाएर अपराधीका हातमा काँटी कहिले ठोकिएलान् ।।

न्याय किन्न लाम लागेका अपराधी नारा लगाउँदालगाउँदै
प्रलोभनमा परेका कथित न्यायमूर्तिहरू कहिले चोखिएलान् ।।

"…..हजुर नमस्ते सर । आज मेरो अन्तर्वार्ता छ… हजुर, हजुर गृहस्थ भन्ने च्यानलमा हो । यसो हेरेर प्रितिक्रिया दिनुहोला ।"
टेलिभिजन अन गर्दै पुष्पजीले आफ्नो साथीलाई फोन गरे अनि भान्सामा केके गरिरहेकी पत्नीलाई बैठकबाटै कराए "ए निर्मला लौ न अलिक छिटो गर । खाँदै हेर्दै गरौं । अन्तर्वार्ता आउने बेला भइसक्यो ।"

पद्याङ्कन
होम सुवेदी

लेखककाे भनाइः
परालकाे अागाे, के नेपाल सानाे छ ?, खैराती मास्टर, श्वेत भैरवी, मैनवत्तीकाे शिखा, मातेकाे मान्छेकाे भाषण मध्यरातकाे सडकसँग यति कृति तलकाे नमुना अनुसार पद्यमा लगेकाे छु । काेही सहृदयी प्रकाशक अघि अाएर हात थापिदिनु भए अाभारी हुनेछु । नमुनाका रुपमा केही श्लोक तल छन् ।

गद्यका केही सामग्री पद्यबद्ध गरुँ भनी
मलाई कसरी आयो थाहा छैन अझै पनि ।
त्यसै लहडले गर्दा स्वयं यो काममा भिडें
मानौ कन्टकिलो बाटो रहेछ त्यसमै हिंडें ।
मेरै लहडिलो सोच मेरै बुद्धि विवेकको
यो त्यही सोचको यौटा आलोकाँचो निचोड हो ।
मूलको जे थियो मर्म यस्मा बैग्लै कुरा परे

सहन कति सकेको लौ बनौ गोलबन्द
मुलुक भर उठाए दैत्यले आज द्वन्द्व
टुलुटुलु कति हेर्छौ दैत्यलाई ठटाऊ
अझ पनि कति बाटो हेर्दछौ जुर्मुराऊ ।।

मुलुक भर सुरक्षा बालिकामाथि छैन
प्रभुपद सब सुत्छन् अन्ध देखिन्छ एेन
किन मन र कलेजो भित्र उम्लन्न घाउ
अझ पनि कति बाटो हेर्दछौ जुर्मुराऊ ।।
होम सुवेदी
मालिनी छन्दकाे उदारहण चाहिए यसलाई हेर्नु होला ।

सारै धामा गर्दा पनि ग बिताउन पाइन
क विताउँदा एक तुर्को माया पिर्ति लइन
क विताउन अब छाडी ग बिताउन थाल्छु
बरु एउटा गिजाेल्नलाई घाँस हाली पाल्छु ।।
ग बिताउने गँड्यौला उम्रिए
अाफू भने हेरेकाे हेरेकै ।

क बिताउने कुरा यसै हराएछ आज
हामीलाई क बिताउँदा सारै लाग्छ लाज
गिजोलगाजोल लेख्न अब हामी घुँडा टेकौंं
त्यसैभित्र संसारको महाभाष्य लेखौं ।।
गजल लेख्यो तल्लारे साइँलाले
आफू भने हेरेको हेरेकै ।।

कुनै लाग्छन् सफा सुघ्घर कुनै लाग्छन् जुम्रे
ग बिताउने आज भोलि गावैं भरि उम्रे
लेख्नै मात्र कहाँ हो र गाउँछन् अझ यस्तो
पक्का भैंमा बूढो भैंसी छेर्दैछ कि जस्तो ।
गाजलेले यो देश खाएछन्

“हेर्नुहोस् अँझ पनि म भनिरहेको छु । हाम्रो लागि यो बडो लाजलाग्दो कुरा छ । हाम्रो समाजबाट बालश्रमलाई कसरी निर्मूल गर्ने भन्ने कुरामा हामी धेरै सचेत छौ । वास्तवमा यो हाम्रा लागि मात्र नभई सारा दुनियाँकै लागि लाजमर्दो कुरा हो । बालश्रम र बाल शोषण जसरी पनि अन्त्य हुनुपर्छ ।”

“तपाईको भनाइ शतप्रतिशत सही हो । यसबाट हामीहरुले अन्तरराष्ट्रिय रुपमै इज्जत गुमाइरहेका छौ । होटलमा हेर्नु बालश्रमिक उत्तिकै छन् कारखामा हेरौ वा धरेलु कामदाका रुपमा हेरौ सवितर नै । बालबालिकाको सबै अधिकार पनि हामीहरुले लुटिरहेका छौ । उनीहरुले पढ्न पाउनु पर्ने खेल्न पाउनु पर्ने र अन्य समाजमा बसेर श्रमरहित जिन्दगी बाँच्न पाउने अधिकार पनि हामीले सबै बर्वाद पारिदिएका छौ ।”

“जात गोत्रथर पनि कसैले परिवर्तन गर्दैमा परिवर्तन हुन्छ ? मान्छे जुन परिवारमा जन्मियो उसको त्यही थर हो, जात हो र त्यही गोत्र हो । हामी महिला उहिल्यैदेखि सट्टापट्टाको वस्तुजस्तो हुँदै आएका छौंं । लोग्नेको चैं जात, थर गोत्र उही रहने अरे हामीले चैं बिहे गरेपछि फेरिनु पर्ने अरे । हामीलाई यो कुरामा अपमान र अन्याय गर्न पाइन्न....”

च्यातिएको मायालाई टालिराख्या छु
तिमी आउने आसमा टुकी बालिराख्या छु ।।

मेरो देव मेरो प्रिय सबै तिमी हौ
आशीर्वाद माग्न धूप हालिराख्या छु ।।

खपिसक्नु छैन जाडो चिसो बढेर
तिमी आउँछौ भन्दै ओछिन खाली राख्या छु ।।

नसम्झनु मैले माया मारे भनेर
तिम्रो आशा मनमा सधंै पालिराख्या छु ।।

ढोका खुला राख्न पनि डरमर्दाे छ
तर मैले पारदर्शी जाली राख्या छु ।।

आँसु झार्न नपाएर सारै सकस भो
भित्रै थुन्ने परेलीका आली राख्या छु ।।

तिमीलाई पूजा गर्ने फूलबारीमा
राम्रा राम्रा फूल गोड्ने माली राख्या छु ।।

ईश्वर भनौं दैव भनौं सबै तिमी हौ
पूजा गर्न सजाएर थाली राख्या छु ।।

मेरा कवितामा इलाम
स्वदेशभित्र लाख छन् यहाँ वनौषधीहरु
स्वदेशमा अनन्त छन् यहाँ महौषधीहरु
पलाँस छन् गुराँस छन् र आँप चाँप आरु छन्
इलामको उचाइमा प्रसिद्ध देवदारु छन् ।।१।।

यहाँ छ शुद्ध जिन्दगी भनेर यो जनाउँछु
निवास शान्तिको कुटी यतै कतै बनाउँछु
अजस्र सिर्जनाहरु बगाउँदै बगाउँदै
दशैं तिहारको खुसी यतै कतै मनाउँछु ।।२।।

फलेर पाक्तछन् यहाँ रसालु सुन्तलाहरु
चियाबगान भित्र छन् प्रिया शकुन्तलाहरु
अगम्य ध्यान योगमा पलेंटी नै कसे सरी
उचाइ नाप्तछन् यहाँ बसेर श्रृङ्खलाहरु ।।३।।

वसन्त राग गाउँदै यतै घुसेर व्यस्त छन्
कुहू गरेर कोइली निबीड भित्र मस्त छन्