पर्खिएरै बसेको छु कुनै दिन आउली
पर्खिंदाको व्यथा उसले पनि थाहा पाउली

कोही साथी सँगी आज कता हो हरायो
उसको याद मेरो मन भरि भरि आयो
कुनै दिन आई उसले मेरो गीत गाउली
पर्खिंदाको व्यथा उसले पनि थाहा पाउली ।।

धेरै वर्ष देशैभरि आतङ्कको राग थियो
आतङ्ककै कारणले रक्तरञ्जित वाग थियो ।।

छोराछोरी जङ्लमा पठाएर मार्नुभन्दा
बरु तातो खाडीतिरै पठाउने माग थियो ।।

थाेरै म लेख्न खाेज्छु केही डराइ डराई
मेरा अनन्य साथी राेहित हुन् पराइ ।।

उनका विशेषताकाे पहिचान गर्न खाेज्दा
भित्रै कता कता हाे जान्छु म ता हराई ।।

उत्कृष्टता छ उनमा रच्छन् कृति अनेकाैं
साेचेर पढ्नु हाेला अब्बल कुनै ठहराई ।।

तौलेर भाव हाल्छन् केराउँदै निफन्दै
लेख्छन् मिठास घाेली उनकाे छ हाइ हाइ ।।

थाेरै म लेख्न खाेज्छु केही डराइ डराई
मेरा अनन्य साथी राेहित हुन् पराइ ।।

गरेर स्नानका क्रिया पवित्र गण्डकीनिर
पुगेर ज्ञानकुञ्जका कतै म झोपडीतिर
म काव्यको समाधिमा बसूँ मिठो सुधा पिई
जहाँ छ आर्यजातिको सुरम्य देव मन्दिर ।।१।।

नजानिंदा र स्वादिला विभिन्न भाव जन्मियून्
नयाँ नयाँ कथाहरू मभित्र फेरि पन्पियून्
जसै कथाहरू नयाँ मभित्र पन्पिँदा यहाँ
विभिन्न ज्ञानकुञ्जमा नयाँ विचार अन्मियून् ।।२।।

छन्द-चौतारीमा अघिल्लो बिहिबार दिउसो साढे एघारबजे मैले ‘स्मृतिका पानाबाट’ भन्ने संस्मरण लेखेको थिएँ । यसमा निकै राम्रा प्रतिक्रिया आए । समर्थन र प्रतिक्रिया दिनुहुने सबै मित्रहरुलाई हार्दिक धन्यवाद छ । मैले थाहै नपाएर पढेको 'सचित्र ठूलो वर्णमाला'का लेखकको नाम मलाई मित्र निर्मोही व्यासज्यूले सुझाउनु भो । सारै खुसी छु । कवि नीलहरि शर्मा ढकाल र उनका छोरा एकदेव ढकाल हुँनुहुँदो रहेछ यस पुस्तकका लेखक । बल्ल थाहा भयो ।

जीवन नबुझी, जीवन नभोगी र जीवन नजानीकन जीवनको आधाभाग सकिएको बल्ल थाहा हुन थालेको थियो सवितालाई । अलिकति पछुतो पनि हुन थालेको थियो । कता कता उनको मनभित्रको सुकेको रुखमा चिउला नपलाइकन जीवन सकिएको अनुभव भइरहेको थियो ।

यस्तो अनुभवका साथ उनका भित्री हृदय शुष्क, निरस, कठोर र वेदनाशून्य भएको रहेछ भन्ने पनि बोध हुन थालेको थियो र उनले यसो आफ्नो विगततिर हेरिन् । वास्तवमा उनलाई जीवनको साँचो अर्थको जानकारी नै नभई जीवन यहाँसम्म आइपुगिएछ भन्ने लाग्यो ।

धेरैतिर मुक्तकलाई विधा भनेको सुनिएको छ । प्रकारको अर्थमा विधा भनिएको भए सही नै मानिएला तर पनि साहित्यको प्रकारकै अर्थमा विधा भनिएको हो भने अलिक मिलेन । कविता निबन्ध आख्यान र नाटक मात्र साहित्यका विधा हुन् । यिनैका भेदोपभेद अरु विधाहरू हुन् । फुट्कर कविता खण्डकाव्य महाकाव्यहरू भनेका कविताका भेदहरू भएझैं मुक्तक भनेको कविताकै क्षेत्रको एक रुप हो वा कविताको प्रकार नै हो ।

यसलाई साहित्यको पछिल्लो विकसित नयाँ रुप मानिन्छ । अनेक परिभाषाहरुबाट यसको परिभाषा गरिएको छ । यसबारे निकै शोधखोजहरू भएका छन् । निकै कार्यपत्र, निकै शोधपत्र र निकै शोधग्रन्थ पनि लेखिएका छन् ।

धेरैले धेरै प्रकारले आफ्नै शैली र चतुराइ वा शैली र विचारको कुशलतालाई उपयोग गरेर यसको सम्भव भएसम्मको यथार्थ चिनारी दिने काम गरेको देखिन्छ ।

२०२१ वा बाइस सालतिरको कुरा हो । हिंउदको बेलामा सेउले पाठशालामा गाउँका समकक्षीहरू पढ्न जान्थे, म भने घरमा पितामाताबाट यसअघि नै अक्षरहरू चिनी निकै माथिका कुराहरू पढलेख गर्ने भइसकेको थिएँ । रुद्री चण्डी र अरु अरु धार्मिक कुराहरू निकै पढिसकेको थिएँ ।

म यसरी घरमै पढेर अलिक माथिल्लो तहको भइसकेको भए पनि सबै साथीहरुले पढ्ने पाठशालामा जान नपाएकोमा दिक्क मान्दोरहेछु क्यारे । अरु अरु साथीहरुका हातमा चित्रसहितको ‘ठूलो वर्णमाला’ को किताब देखेर मलाई लोभ लाग्थ्यो । आमाले कसरी हो मलाई पनि सचित्र ठूलो वर्णमाला किनेर हो वा कसरी हो ल्याइदिनु भयो ।

“यस पटक कस्ता मान्छेलाई डेरा दिया होला यस मोराले !” मनमनै वलरामले कुरा खेलाउने गर्थे । “यसो हेर्न हुने मान्छेलाई त डेरा दिनु पर्छ नि । कमसे कम घरको रेखदेख पनि हुन्थ्यो अनि.....!” उनले नचाहेको जस्तो मान्छे उनका छिमेकीमा बस्न आयो भने उनको प्रतिक्रिया हुन्थ्यो आफैंसँग ।

अघिल्लो पटक आफ्ना छिमेकीले ठेलावाललाई डेरा दिएकोमा उनको आफैंसँग यस्तै गुनासो थियो ।

अड्डाका कर्मचारीहरुको वनभोजका दिन । अफिसका सबैजसो कर्मचारीहरू बनभोजमा गएका । दिउसोभरिको खानपानमा तिनीहरू व्यस्त । कोको केकेमा व्यस्त भए थाहै भएन । धेरै साथीहरू यस्तोमा केकेमा व्यस्त हुन्छन् त्यो सबैलाई थाहा भएकै हुन्छ हलेदो जानेपछि के कोट्याउने ।

दिउसो भरि तिनीहरुमध्ये केहीको धन्दा भनेको तास र दारुतिर गयो । कसले बनाए, खुवाए, खाए, त्यो सब कुरा यो धेरैले केही थाहा पाएनन् । आखिर उनीहरू व्यस्त हुन्छन् त उनीहरुलाई के थाहा होस् ?

छोरा, अहिले अलिक शीतल भएको छ देशमा
सायद मेरो पिर थाहा पाएर नै होला
यो बेला न कुबेलामा पनि
बादलले अभिशेक गरेर पानी छर्कंदैछ
मान्छे धेरै अविश्वासी भएर होला सायद
आफ्नोबाट आफैं पर पर तर्कंदैछ ।
यसको उत्तर दिन कसैले सक्या हैन
नारानहिटी, दासढुङ्गा र भण्डारखालमा
अँझसम्म पनि प्रतिध्वनि थर्कंदै छ ।

पञ्चाग्नि झै ताप छ सूर्यबाट
बिलाउँदै गो मनभित्र आँट
शरीरको पानी सबै सुकेर
मरिन्छ भन्ने अब हुन्छ छाँट ।।

आकाश तातो पृथिवी छ तातो
बाटो र घाटो अझ उग्र तातो
यहाँ कतै शीतल भन्नु छैन
तातो भयो कि तब जान्छ सातो ।।

ऊर्जा दियौ मलाई बाँच्ने रहर पलायो
मानौ कि वैलिएको यो फूल चल्मलायो ।।

बाँच्नै थिएन आशा इच्छाहरु जगायौ
आस्था पलाइ आयो विश्वास जुर्मुरायो ।।

उर्लेछ बाढी यस्तो पानी परी अचानक्
छाती भरी भरीको माया यतै सुसायो ।।

मनमा परेर चिन्ता रोइरहेछु धेरै
थाम्नै सकिन्न जस्तै आँखा यसै रसायो ।।

दिउसै भयो अँध्यारो कस्तो अचम्म हो यो
माया म भुल्छु भन्थे फर्केर फेरि आयोे ।।

कुरा थाल्नु अघि अलिकति परिचयको खाँचो पर्न सक्छ । म भनेको एक सादा जीवन बाँचेको मान्छे हुँ । नेपालीको औसतमा पढेलेखेको र सरकारी सेवाको प्रथमश्रेणी सरहको सेवामा जीवनका साठी वर्ष बिताउन लाग्दै गरेको व्यक्ति हुँ । अब केही वर्ष मात्र छ अवकास पाउन । यी मेरो जिन्दगीका साठी वर्ष कुनै नकाम गरेर बितेनन् । सादा दिनचर्या, कर्मप्रति एकनिष्ठा, जागिरप्रति वफादारी, परिवारप्रति जिम्मेवारी, छोराछोरीको पढाइ लेखाइमा सजगता, भ्रष्टाचारको नामै नलिने लगभग निस्कलङ्क । मेरो जिन्दगी यस्तै छ ।