गोगने
पढ्ने काम सकेर तृप्त नहुँदा बाँकी हुँदा तिर्सना
चौतारीतिर खोज्नु पर्छ कविका हज्जार छन् सिर्जना
मर्मश्पर्श गराउने र मुटुको भित्रै कता हो छुने
लेख्तै पस्किनमा सिपालु मनका लाग्छन् त्यहाँ गोगने ।।

थोरै लेख्न सिपालु छन् अझ तिखो भावार्थ नै टिप्तछन्
मानौं शब्द र वस्तुमेल छिनुले मुत्र्याउँदै खिप्तछन् ।।
यस्ता कर्मठ काव्यसर्जक यहाँ खोज्ने कतै हो भने
पाल्नोस् सज्जनवृन्द काव्यपुरमा हुन्छन् त्यहाँ गोगने ।।

भाषाको गहिराइबाट पदका गुच्छाहरु झिक्तछन्
मानौं काव्यप्रबाहको चमकमा अत्यन्त निर्लिप्त छन्
टिप्छन् भाव प्रभावका पदहरु पैल्याउँदै चम्कने

बेलुका चाँडै घर पुग्छु भन्दाभन्दै प्रवेशजीलाई घर पुग्न ढिलो भो । डराउँदै डराउँदै घरमा पसे । पस्नासाथ डाँट आइलाग्यो—
“अनि किन यति ढिलो भो आज ?” पत्नीको प्रश्न थियो ।
“फोन गर्दा कतिपटक काटेको ? बरु भ्याउँदिन भनेको भए ता हुन्थ्यो नि ! ?” उनी अझ तिखो वचनमा कड्किइन् ।
“हैन, बाइकमा थिएँ, कता उठाउनु नि बाटोमा ? तिमीले नै भनेको हैन बाइकमा हिंडेको बेला फोन नउठाउनु भनेर ?”

अँझ पनि भन्नेहरू भनिरहेका छन्
देशमा अन्धकार र अज्ञानताको खलिकपूर छ
कसैलाई काठमाडौं नै दूर छ त कसैलाई
चन्द्रलोकको सएर गर्ने सुर छ
खै कसरी कुरा बुझाउँ त
आफ्नो ता भाग्य खोटो

मुक्तकः

एकः
दुई नेत्र मात्र नभई तेस्रो नेत्र छ
भन्छन् दिव्य दृष्टि तिमीभित्र छ
तिम्रो आँखाअघि हत्या अपराध र बलात्कार छ
देखेर पनि नदेखेझै गर्ने हे शिव तिम्रो चाल विचित्र छ ।

दुईः
तिमीले नै हैन भस्मासुरलाई वरदान दिएको
तिमीले नै हैन समुद्र मन्थनपछि हलाहल पिएको
हाम्रो पीडाविष पिउनु पर्ने हैन र यति आराधना गरेपछि
खै त हाम्रो बारबार गरिएको पुकारालाई सम्झिएको ।

तिनः
ए भाइ तिम्रो शिव बाँचेको छ कि मरेको छ
यसरी तिम्रो हाल जान्न खोज्नेलाई मैले भन्नु परेको छ
हेर भाइ सबै जना एकै ठाउँ कहाँ बसिरहुन्छन् र
कैलाशबाट केही दिन अघिदेखि उनको डेरा सरेको छ ।

पिउनै पर्यो जताततै भट्टी पसल खुलेपछि
नपिएर के गर्नु र तिम्ले मलाई भुलेपछि ।।

जँड्याहामा समाजको बेग्लै दृष्टि हुँदो रैछ
राम्रो दृष्टि कहाँ हुनु बाट्बाटैमा झुलेपछि ।।

भए जति मान सम्मान इज्जत समेत गुम्ने रैछ
गाउँ वस्ती गल्ली गल्ली कुकुर जस्तो डुलेपछि ।।

टाढाबाट एक नजर हेर्न पनि दुर्लभ भयो
के हेर्नु र बूढो भई कपाल सेतै फुलेपछि ।।

पछुताउ पर्ला फेरि मौका छँदै भनेकै छु
तिम्रो ठाउँको मनभित्र अर्कैलाई हुलेपछि ।।

छन्द शब्द छद् धातुबाट व्युत्पन्न भएको हो । यसको अर्थ आह्लादित गर्नु भन्ने हुन्छ साथै कसैलाई खुसी पार्नु भन्ने अर्थ पनि यसको छ । वर्ण या मात्राहरुको नियमित संख्याहरलाई विन्यास गरेर लयात्मकताका माध्यमबाट उत्पन्न हुनु नै छन्दको परिचय वर्णहरुको र मात्राहरुको नियमित संख्याहरुको योगबाट वा विन्यासबाट आल्हालदकता प्रकट हुन्छ त्यही छन्द हो । भन्ने कुरा मैले यस अघि नै भनिसकेकै कुरा हो ।
छन्दका पनि अंग उपांग हुन्छन्, यसका निम्न अंगहरु रहेका छन्
चरण वा पद
वर्ण वा मात्रा
संख्या वा क्रम
गण, गति, यति वा विराम
१.छन्दका चरण पद वा पाउ

सिङ्गो मुटु टुक्रा टुक्रा पारेर गयौ
आफ्नो रोग मलाई पनि सारेर गयौ

मेरो सोच तिमी माथि असल थियो
तर सोचको मिटर तल झारेर गयौ ।।

छिचोल्नै छ उकालो र ओरालो अझै
नछिचोली माया यसै मारेर गयौ ।।

सङ्र्घर्षले जीवनमा जित्न सकिन्छ
सङ्घर्ष नै नगरी हारेर गयौ ।।

अन्तैतिर चाँजोपाँजो रहेछ कि क्या
मेरो प्रस्ताव मायाको टारेर गयौ ।।

हटेको छ इच्छा घटेको छ आश
कतै छैन सन्तोष यो आसपास
सबै धुर्तले गर्न थाले विनास
यहाँ फुल्न छाडेछ लालीगुराँस ।।

सुधा प्रेम झर्दैछ आभास हुन्थ्यो
यहाँ देवताको सधैं वास हुन्थ्यो
सबै देव भागे नपाएर वास
यहाँ फुल्न छाडेछ लालीगुराँस ।।

ढलेको छ आस्था भनेको म सुन्छु
सुनी ठेडी ठोकी दुबै कान थुन्छु
कडा पापको झन् बढेको छ रास
त्यसैले यहाँ फुल्न छाड्यो गुराँस ।।

यतै भत्किएको उतै भत्किएको
बढी पाप यो देशमै फत्किएको
बुझी यो कुरा बन्द झन् हुन्छ सास
त्यसैले यहाँ फुल्न छाड्यो गुराँस ।।

चल्यो झन् सुनामी दुखेको छ घाउ
प्रभो डुब्छ यो देश आई बचाऊ
विदेशीहरुका सबै देख्छु दास

मुक्तकः एक

सात जुनीको कुरा छाडौं
मुस्किल छ एकै जुनी काट्न पनि
के सकियोस् सधैं सधैं चाट्न पनि
अनवरत तिम्रै हुँ नभने ता निकै खतरा छ
मैले कसरी सक्या होला ढाँट्न पनि ।।

हास्य व्यङ्ग्यमा समालाेचना

"ए भाइ, आज बेलुका आठ बजे होटल हेरिटेजमा मेरो कृतिविमोचनको कार्यक्रम छ, कसै गरी आउनु पर्छ है । ठिक समयमा आउनुहोला । बेलुकाको खान र पानको लागि पनि होटलमै बन्दोबस्त छ । सदम्पतीलाई नै निम्तो गर्छु भ्याउँदिन भन्न पाइन्न नि !"

बिहानै भात पाक्नै नपाई खाएर कुद्नु पर्ने स्थिति परेको थियो आज । काँचै भात चबाउँदा चबाउँदै गर्दा कृतिकारज्यूले फोनबाट निम्त्याउनुभो ।

गजल कृतिविमोचको शब्दचित्र
होम सुवेदी
भद्रपुर, झापा
केही सम्पादकहरुलाई चिठी लेखेर साहित्तेमा हात चोबेकैले होला कृतिहरुको विमोचनको अवसरमा मैले पनि निम्ता पाउन थालेको छु ।

एउटा आयोजकले विशेष रुपमा अखण्ड काव्यपाठका लागि विशेष प्रबन्ध गरेको थियो । गीत गाउँनेहरुलाई आफ्नै शैलीबाट बाजा बजाइदिने र काव्यपाठमा नृत्यको आवश्यकता परिगयो भने नृत्यमा सामेल हुने गरी केही रेडिमेड नर्तक नर्तकीहरू पनि आयोजकले तयारी अवस्थामा तैनाथ पारेको थियो । यस कार्यक्रमको मूल स्वरुप काव्यपाठ भए पनि बीचमा गजल गीत आदिको पाठ गरेर, हास परिहास, टुक्कावाचन लगायतबाट भए पनि यसको निरन्तरतालाई खण्डित हुन दिनुहुन्न भन्ने आयोजकको आग्रह थियो ।

म चाहन्न आस्था यहाँ डग्मगाओस्
कसैको दुराशा यहाँ सग्बगाओस्
म चाहन्छु सद्भावना जग्मगाओस्
र चाहन्छु यो देश नै मग्मगाओस् ।।

अब दसैंका लागि
टीकाको अक्षताका लागि
कृषिप्रधानदेशबाट
सौदीतिर धाउनुपर्छ
हरियो जङ्गलले भरिएको हाम्रो मुलुकमा
माघे सङ्क्रान्तिका कन्दमूल
मलेसियाको जङ्गलबाट मगाउनु पर्छ