बेलुका चाँडै घर पुग्छु भन्दाभन्दै प्रवेशजीलाई घर पुग्न ढिलो भो । डराउँदै डराउँदै घरमा पसे । पस्नासाथ डाँट आइलाग्यो—
“अनि किन यति ढिलो भो आज ?” पत्नीको प्रश्न थियो ।
“फोन गर्दा कतिपटक काटेको ? बरु भ्याउँदिन भनेको भए ता हुन्थ्यो नि ! ?” उनी अझ तिखो वचनमा कड्किइन् ।
“हैन, बाइकमा थिएँ, कता उठाउनु नि बाटोमा ? तिमीले नै भनेको हैन बाइकमा हिंडेको बेला फोन नउठाउनु भनेर ?”

एउटा गाउँ थियो जहाँ एक जोडी बुढा बुढी बस्दै आएका थिए। बुढी सोझी अनि इमानदारी थिइन्। तर बुढा भने अलि खराब अनि जँड्यहाँ पाराको थियो। उनीहरुको सन्तान भने थिएनन्। यसै कारणले हो कि बुढो अलि पिउने गर्थ्यो।

भूवन २ वर्षको हुँदा आमा बितिन् । हजुरबाबा हजुरआमाको उसले अनुहार देख्नै पाएन । छिमेकमा पनि त्यस्तै थियो । पल्ला घरे आमैकोमा रुँदै जाँदा अभागी होस् अभागी ! आमा टोकिहालिस् अब कसरी बाँच्छस् भन्थिन् । उसलाई के थाहा आमा टोकेका कुरा । ऊ भोक लाग्यो भन्थ्यो र रुन्थ्यो ।

पल्लाघरे आमै दयालु थिइन् । खाजा बनाउन लागेको भए खाजा, बिहानको खाना भए खाना ला खा भन्थिन् । उनको भन्थिन्, ‘अर्काका पुतको कल्याण गरे मात्र आफ्ना पुतको कल्याण हुन्छ ।’

वर्णनात्मक लघु कथा
बालकलाई डल्ले भनिन्थ्यो । भर्खर दुई वर्ष लाग्दै गरेको भए पनि छोरो बडो चञ्चल थियो । उभिएर हिंड्न थालेको केही महिना भइसकेको थियो । हरेक कुरा चलाउने छुने खोल्ने तान्ने च्यात्ने पोख्ने फ्याँक्ने भाँच्ने आदि कुराहरुबाट ज्ञान हासिल गर्न बालखको दिमाग तीब्र थियो । तातो चिसो छुनु हुने नहुने गर्ने र नगर्ने आदि कुराको ज्ञान उसमा पसिसकेको थिएन । बडो प्यारो र खेलाऊँ खेलाऊँ लाग्दो थियो तापनि कसैको काखमा अडिन छोडेको थियो । डल्ले नै एकजनाको ढुक्क ड्युटी थियो ।

"हेल्लो प्रकाश!" प्रभातले मलाई सिधा नहेरिकनै हात अगाडि बढायो। मैले बलैले हात लगेर मिलाएँ। एकाएक म पुरानो स्मृतिमा पुगे। जतिबेला मेरो मन फाटेको थियो। मन रोएको थियो। मन दुखेको थियो। मनमनै मैले उसलाई पाखे भने। कोदे भने। मलाई उसले सुन्नेगरी भन्ने विचार थियो तर भनिन । उसको टाउकोदेखि खुट्टासम्म हेरे। भनिरहनु नपर्ने ऐनाजस्तै स्पष्ट लाग्यो। के छ खबर? भन्दा टाउको हल्लाए र मर्सिटिज गाडी र त्यस भित्र रहेकी मेरी श्रीमतीलाई देखाउदै अघि बढे।

बाइस वर्षअगाडि प्रभात र म हात्तीसार क्याम्पसमा आइएस्सी पहिलो वर्षमा सँगै पढ्थ्यौ। ऊ हेर्दा हाइफाइ र स्मार्ट थियो । ऊ मधेसबाट पढ्न आको म पहाडबाट। हाम्रो चिनजान औपचारिक मात्र थियो।

अस्तिसम्म एसएलसी भनिएको र अहिले खै के भनिएको कुरा छोरीले राम्रो ग्रेटमा उत्तीर्ण गरेको हुँदा घरमा विद्यालयबाट छोरी माग्नेको लस्कर लाग्नु अघि नै एक नामी उच्च विद्यालयमा छोरीलाई लिएर गए प्रेमबहादुरजी । स्कूलको कम्पाउन्डमा पुग्दा बाहिरैको दोकानमा केटाकेटीहरुको भिड रहेछ । सबै हेर्दा स्मार्ट नै छन् । टाइ लगाएका छन् । राम्रो परिधानमा छन् । घुँडा च्यातिएको लुगा पनि लगाएको छैन । स्कुल ठिकै लाग्यो ।

"…..हजुर नमस्ते सर । आज मेरो अन्तर्वार्ता छ… हजुर, हजुर गृहस्थ भन्ने च्यानलमा हो । यसो हेरेर प्रितिक्रिया दिनुहोला ।"
टेलिभिजन अन गर्दै पुष्पजीले आफ्नो साथीलाई फोन गरे अनि भान्सामा केके गरिरहेकी पत्नीलाई बैठकबाटै कराए "ए निर्मला लौ न अलिक छिटो गर । खाँदै हेर्दै गरौं । अन्तर्वार्ता आउने बेला भइसक्यो ।"

“हेर्नुहोस् अँझ पनि म भनिरहेको छु । हाम्रो लागि यो बडो लाजलाग्दो कुरा छ । हाम्रो समाजबाट बालश्रमलाई कसरी निर्मूल गर्ने भन्ने कुरामा हामी धेरै सचेत छौ । वास्तवमा यो हाम्रा लागि मात्र नभई सारा दुनियाँकै लागि लाजमर्दो कुरा हो । बालश्रम र बाल शोषण जसरी पनि अन्त्य हुनुपर्छ ।”

“तपाईको भनाइ शतप्रतिशत सही हो । यसबाट हामीहरुले अन्तरराष्ट्रिय रुपमै इज्जत गुमाइरहेका छौ । होटलमा हेर्नु बालश्रमिक उत्तिकै छन् कारखामा हेरौ वा धरेलु कामदाका रुपमा हेरौ सवितर नै । बालबालिकाको सबै अधिकार पनि हामीहरुले लुटिरहेका छौ । उनीहरुले पढ्न पाउनु पर्ने खेल्न पाउनु पर्ने र अन्य समाजमा बसेर श्रमरहित जिन्दगी बाँच्न पाउने अधिकार पनि हामीले सबै बर्वाद पारिदिएका छौ ।”

“जात गोत्रथर पनि कसैले परिवर्तन गर्दैमा परिवर्तन हुन्छ ? मान्छे जुन परिवारमा जन्मियो उसको त्यही थर हो, जात हो र त्यही गोत्र हो । हामी महिला उहिल्यैदेखि सट्टापट्टाको वस्तुजस्तो हुँदै आएका छौंं । लोग्नेको चैं जात, थर गोत्र उही रहने अरे हामीले चैं बिहे गरेपछि फेरिनु पर्ने अरे । हामीलाई यो कुरामा अपमान र अन्याय गर्न पाइन्न....”

“आफ्नो सपना पुरा गर्न विदेश आएको त अहिले घर फर्किन पो सपना भयो,” वीरेन्द्र भोड्का को चुस्की लगाउदै साथीहरुलाई सुनाउदै थियो ।

वीरेन्द्रको भनाइमा ऊ केवल दुई वर्षको लागि विदेश आएको थियो तर देशमा बढ्दो महंगी, असुरक्ष्या र पैसाको लोभले उसलाई अहिलेसम्म विदेशले जकडी राखेको थियो ।

मध्येरातको समय थियो, एकजना युवती आफ्नो घर जानको लागि ट्याक्सी स्ट्यान्ड्मा पुगिन् । तर त्यहाँ कुनै ट्याक्सी थिएन । युवती एकदम डराइन् । घडीमा पनि रातको १२:४७ बजेको थियो । सडकमा केवल भुस्यहाँ कुकुरहरू भुकिरहेका थिए । टिर्र-टिर्र गर्दैं झ्याउकिरीहरू कराउँदै थिए ।

त्यतिकैमा युवतीको नजर उताबाट आइरहेको एउटा केटामा पर्यो । अध्याँरो भएकाले टाढाबाट त्यति राम्रा चिन्न सकिनन् । युवती झन् डराउन थालिन् ।

मेरो अफिसको टाइम र उनको गुम्बा जाने टाइम एउटै भएकोले दुवै जना सार्बजनिक यातायात प्रयोग गर्थ्यौ । सधैं जसो भेट हुन्थ्यो । उनी बौद्धी नान {गेरु बस्त्र लगाउने साना नानीहरु} हरुलाई पढाउँथिन्, म भने बोर्डिङको शिक्षक थिए । उनी धर्मले बौद्ध थिइन्, पहिरन पनि त्यस्तै । नाम भनेकी थिइन् ‘आनी लामा’ ।

उनी राम्री थिइन्, र म पनि लक्का जवान, मन पराउनु त स्वाभाविक नै थियो । बिस्तारै मेरो लागि गाडीको सिट पनि रोकेर ल्याउन थालेकी थिइन् । कहिलेकाहीं उनीलाई गाडीमा नदेख्दा मन खल्लो हुन्थ्यो । सायदै माया बसिसकेको थियो । यसै बीचमा उनी हराएकी थिइन् ।

सुनिता र कान्छीमाया खाडी मुलुकस्थित एक कम्पनीमा क्लिनर पदमा कार्यरत दुई युवती हुन् । दुवै जना नेपालमा विवाहित र सुनिता २ बच्चाको आमा पनि हो । सुनिता श्रीमानको कारणले बाध्य भएर छोरा छोरीको भविष्यको लागि बिदेश आएकी थिई भने, कान्छीमाया आफ्नो सौख पुरा गर्न, नयाँ ठाउ हेर्न, नयाँ अनुभव बटुल्न साथै नयाँ साथीहरूसँग रमाइलो गर्नकै लागि श्रीमानसँग साधारण मन मुटाब भएपश्चात विदेश आएकी थिई । नेपालबाट आएको हप्ता दिनमै दुवैजनाले आआफ्नु केटा साथी बनाइसकेका थिए । सुनिताले आफूसंग मन मिल्ने उमेरका अलि पाको सिधा, सोझो पोखरातिर घर भएकोलाई प्रेमी बनाएकी थिई भने कान्छीमायाले कालो मोटो, पान पराग चपाइरहने एक बंलादेशीलाई आफ्नु बनाएकी थिई ।

ऊ धेरै दिनदेखि विमारी पर्यो । औषधीमूलो गर्दागर्दै आफूसँग भएको सबै रकम सक्यो । अब ऊसँग केवल बसिरहेको छाप्रोको एक चपरी माटो मात्र रह्यो ।

उसले उपचार खर्चको लागि सबैभन्दा पहिला आफन्तसँग हात फैलायो । क्रमशः चिनेजानेका साथीभाइ र गाउँका नामी महाजनहरुसँग । सबैको एउटै उत्तर आउथ्यो– तिमीले त्यत्रा पैसा लिएर कसरी तिर्न सक्छौ र ? तिमीसँग केही आधार नै छैन । तिमीजस्तो कंगाललाई कसरी पत्याउने

रिश्म र उदय एकै गाउँका निवासी र क्याम्पसका सहपाठी हुन् । दुवै आपसमा मिल्ने साथी पनि हुन् । क्याम्पस जाँदा सँगैसँगै जानेआउने गर्नु तिनको नित्यकर्म थियो । यथा नाम तथा रूप भने झै रश्मि निकै राम्री थिइन् । रूपले गर्दा उनलाई सबैले मन पराउँथे । उदय एक कट्टर ब्राह्मणका पुत्र थिए । रश्मि सार्कीकी छोरी थिइन् । सहपाठीको नाताले गर्दा दुवै निकै नजिकिएता पनि जातभातको अड्चनले गर्दा उदय निकै सतर्कतासँग रश्मिसँग नजिकिन्थे । आउनेजाने कर्मले निरन्तरता पाएकै थियो ।