ओहो! कति स्वतन्त्र छस है तँ ? धर्तीलाई बलात्कार गरेर, सिङ्गो आकाश एक्लै ओढेर निर्धक्कका साथ निदाउन सक्छन् तँ ? तर सुन, यो धर्ती तेरो पनि हो, मेरो पनि हो । यी पाइलाहरू टेक्ने अधिकार तेरो पनि छ, मेरो पनि छ । हरेक दिन हिंड्दा अँध्यारो उज्यालो पार्ने त्यो आकाश तेरो पनि हो, मेरो पनि हो । शरीर तेरो पनि छ, मेरो पनि छ । यो समाज यो देश तेरो पनि हो, मेरो पनि हो । अस्तित्व तेरो पनि छ, मेरो पनि छ ।

हेर, बलात्कारी आज तलाई किन यसो लेख्दैछु सुन्दै जा । कान भए पनि बहिरो नबनेस् । आँखा भए पनि अन्धो नबनेस् ।

तिमीलाई मैले ३३ वर्षअघि सन् १९८५ को एक रमणिय शरद–साँझमा पहिलोपटक भेटेको थिएँ । घर–परिवारदेखि धेरै टाढा दाङको पुलिस स्कुलको होस्टेलमा बस्ने म एक अर्ध–अनाथ बच्चो थिएँ । त्यो वर्ष दसैँको एकमहिने छुट्टीमा मलाई लिन बुबा आउनुभएको थियो ।

उनी दाहिने हातको चोर औँलामाथि माझी औँला खप्ट्याउँथे र सुँघ्थे । अचम्मैको बानी उनको । आफ्नो कार्यकक्षमा मिटिङमा मात्र होइन, अरू बेला पनि कसैसित कुराकानी हुन थाल्यो कि उनको दाहिने हातका औँलाहरू सक्रिय भइहाल्थे । एक दिन सोधेँ, ‘किन यसरी औँला सुँघ्नुहुन्छ दाइ ?’

कुदिरहेछौँ सुनकोशीको किनारै किनार ।

सुनकोशीको निलो पानीमा अडिँदैन नजर । नदी वारिपारिका बस्तीहरूमै पुग्छु म घरिघरि । तर, सुख्खा र रातो माटोका झुप्राहरूमा देखिँदैनन् मानव आकृति । झुप्रे बस्तीमा चलमलाउँदैनन् पशुपन्छी । अनि त, निर्जन पाखोको एकलासलाई छोडेर सुनकोशीमै हाम्फाल्न विवश छ मेरो नजर ।

बगरमा बैँस सुकाइरहेका महिला र बाल्यकाल पानीमै बगाइरहेका केटाकेटी देखिन्छन् सुनकोशी किनारमा । सुनकोशीको सुनौलो बगरमा रजाइँ गरिरहेछन् केही थान टिप्परहरू ।

मान्छेको संगतभन्दा जनावरको संगत पो बेस हो क्यारे ! घरिघरि यो निष्कर्षमा पुग्न खोज्छ मन । दूषित चित्तका मानिसको हुलमा घेरिएर बाँच्नुपर्दा वाक्कदिक्क भएर मनले यो निष्कर्ष निकालेको पनि हुनसक्छ । जनावरकै संगत बेस बुझेर हो कि उहिल्यै उहिल्यै ऋषिमुनिहरू बस्ती छोडेर वन पस्थे । मान्छेदेखि दूर रही जानवरी सत्संगमा रमाउथे । घरले दिने सुखभन्दा बोटबिरुवाको छाहारीले दिने आनन्दमा परम अनुभूति गर्थे ।

कतै पढेको छु, या सुनेको छु; चिलले सारै अग्लो ठाउँमा गुँड लगाउँछ अरे । अग्लो ठाउँमा गुँड लगाउनुको अभिप्राय एक त शत्रुबाट बँच्नको रचिएको तरकीब होला । अर्को, आफ्ना बच्चाहरुलाई सानैदेखि उडानमा निष्णात बनाउन र बच्चामै जोखिम सिकाउनको लागि उच्च ठाउँमा गुँड लाउँदो हो । जब ओथाराबाट चिलका बच्चा निस्किन्छन्, बच्चाका प्वाँख नउम्रिन्जेल त बच्चालाई आहारा जुटाउने काम माउले नै गर्छ । नानीहरुका पखेटा उम्रेपछि भने चीलले आफ्नै गुँड भत्काउन सुरु गर्छ ।

प्यारा नानीबाबुहरू !
यस पुसे ठण्डीमा न्यानो अभिवादन ।

जीवनमा सुन्नुपर्ने, गुन्नुपर्ने र सही लागेका कुराहरू व्यवहारमा लागू गर्नुपर्ने कुराहरू अनगिन्ती छन् । यद्यपि म यत्तिखेर सुन्न हैन सुनाउन उपस्थित छु । किनभने आफूले बुझेका र मनले खाएका कुरा अरूलाई सुनाउँदा सिकाइ दिगो हुन्छ । मन आनन्दले पुलकित हुन्छ । बेहोसीपन कम हुँदै जान्छ, मनमस्तिष्कमा होसीपन बढ्दै जान्छ ।

उनलाई मैले २/३ वटा चिठी पठाएको थिएँ तर एउटाको पनि जवाफ आएन । या त मैले ठेगाना गलत टिपें या मेरा मित घर छाडेर अन्यत्रै हिडिसक्नुभयो र पत्र पाउन सक्नु भएन । जस्ले गर्दा हामीबीच सम्पर्क छैन ।

हामीले पुस-माघको चिसोमा मित लगाएका थियौं । उनी सारै मिहिनेती, इमान्दार, हँसिला जोसिला थिए ।

वीरगञ्जस्थित भिसुवा होटलबाट निस्केर चोकमा पुग्दा भर्खर बिहानको पाँच बज्दै थियो । पशुपतिको जात्रा सिध्राको व्यापार भनेझैँ वीरगञ्ज पुगेको अवसरमा तराई मधेशका गाउँघर नियाल्दै शक्तिपीठ गढीमाइको मन्दिरतर्फ जाँदै थियौँ हामी ।

पृथ्वीनारायणको सालिकछेउबाट पार भएर साँघुरो बाटोभित्र छिर्‍यो गाडी । प्रतिमाचोकपछि वीरगञ्ज र बाराको सीमानाको गाउँ लक्ष्मनवा आइपुग्यो । बाटोमा गोरू गाडाका लस्करहरू भेटिए । ती गाडामा सामानका बोरामाथि सुतेर बजारतिर जाँदैथिए केही मान्छेहरू । एउटा ट्रकले सडक किनाराको धूलो उडाउँदै अगाडि बढ्यो । सडकका धुमिल दृश्यहरू एकछिनका लागि झन् धमिलिए ।

आज पनि स्कुल जान ढिलो भैसक्यो । गाग्री भरेर घरमा जाने पालो नै आएको छैन । दुई घन्टा कुरेपछि मात्र बल्लतल्ल पालो आयो आधा घन्टा लाग्ने बाटोमा पन्ध्र मिनेटमै घर पुगे । छिटोभन्दा छिटो खाएर झोला बोकेर स्कुल गए । यो समस्या मेरो मात्र हैन त्यस गाउँमा बस्ने हरेक स्कुल पढ्न जाने विद्यार्थीरुको छ । योभन्दा १० र १२वर्ष अघि जस्तो थियो समस्या आज पनि उहीँ छ । समय बदलियो तर समस्या बदलिएको छैन ।

एक पिरिएड कलास सकिनै लागेछ । आज पनि ढिलो गरेको हुनाले सरले मुर्गा बनाए रै छोडनु भयो । मज्जाले बनियो किन डराउनु गल्ती त आफ्नै छ हैन । गल्ती गरेपछि झुक्न डराउनु हुन्न भन्ने मेरो मान्यता ।

नाम मे क्या लिखा है ? एकथरीले भन्छन् –यो कुरा । तर नाममै छ सबैथोक । नामका लागि मानिसले के गर्दैन ? कर्म, कुकर्म, सुकर्म सबैथोक गर्छ । फरक छ –नामको मेसो र मेहेरो । सुनाम या कुनाम ।

अहर्निष तर्तरी पसिना चुहाएर बाटो खन्नेको नाम सुनाम । अचाडु तर्कको भीरैभीरबाट ओर्लेर बाटो भत्काउनेको नाम कुनाम । बाटो हिँड्नेको नाम संसारमा कसैले अहिलेसम्म लिएको था’ छैन । लिने छैनन् । भनिन्छ, जो बीचमा छ उही मारमा पर्छ ।

अन्तरभित्र बल्किने
चीर नूतनताको एक उद्गार ।
नितनूतनतामै बाँचू बचाऔँ भन्ने
हृदयभरिको पुकार ।

आज म नूतनताको गीत गाउन चाहन्छु । नूतनतासितै मित लगाउन चाहन्छु । आफ्ना पदमा नूतनताको नूपुर जडी छमछमी नाँच्न चाहन्छु । नूतनताको नूर फिजाँरी भित्रीबाहिरी तमघटा नास्न चाहन्छु ।

पहिलो प्रेममा पक्कै पनि साह्रै रमाइलो, डर,अनि विभिन्न अठोटहरू बाधिएका हुन्छ्न । ऊ निकै राम्री लाग्छिन भने आफू उसलाई यदि दुई तर्फी माया हो भने मात्रै । जुन दिन पहिलो मायाको सुरुवात हुन्छ अनि, उनी मेरै जिन्दगी र म उनको जिन्दगीको कहानी सुरु हुन्छ । जतिबेला उनकै याद आउँछ भने मलाई उनको । अनि दुई चार दिन यस्तै चलिरहन्छ जबसम्म कसैको नजर लाग्दैन, जब नजर लाग्छ, पहिला भनेको जिन्दगी पनि कता भाग्छ, भाग्छ आफूलाई त्यो केटी नराम्री लाग्छ भने केटीलाई केटा नराम्रो । यस्तै हो प्रेम!!

कलैयाबाट गाडी चढ्दा मध्यान्ह टलिसके पनि टल्किरहेथ्यो शारदीय चमक आँखाभरि, मनभरि ।

तेलकुवाको चोकबाट अघि बढ्दा मधेशका केही भूभाग हेर्नपाउने उत्साहले उचालिइरहेथ्यो मन । चालक विजेश पटेलले हाँकिरहेको गाडीमा थियौँ वरिष्ठ गीतकार प्रमोद ढुङ्गाना र म ।

बाटोमा नाङ्गा भुतुङ्गा बच्चाहरू कुदिरहँदा वास्ता थिएन मलाई, अब त नाङ्गा मान्छेहरू पनि देखिनथाले । उसमाथि चर्को घाम खनिइरहेथ्यो टाउकैमा ।