उदायौ चंकिला भानु नेपाली मुटुकेन्द्रमा
सिकायौ सभ्यता धर्म भाषा साहित्य दर्शन ।।१।।

सबै उमेर जातीले रामगाथा सुधा सुने
गोठमा लेखमा वेशी मेलामा धुन गुन्जने ।।२।।

हामी मानवका प्रवित्ति दुइटा छन् जीव मस्तिष्क मा
अर्काको उपकार पुण्य रसिलो पाप् बन्छ दुस्कर्ममा ।
मान्छेका मनमा छ ईश बसने सेवा गरौ धर्म को
साँच्चै जीवन हुन्छ शुद्ध मनले दान् गर्नु यो कर्म हो ।।

व्यथाहरू लाखन लाख हुन्छन्
झन् आँसुमा लाख व्यथा चुहुन्छन्
बाँकी व्यथा भित्र कतै हियामा
बग्नै नपाएर यसै कुहुन्छन् ।।

हो जिन्दगी एक विशेष शिक्षा
यस्तै पढाएर दिएर दीक्षा
पिता तिमीले अघि नै प्रयाण
लियौ कसैको नगरी प्रतीक्षा ।।

यौटा यहाँ पुत्र अझै छँदै छ
पिता विना व्याकुल त्यो हुँदैछ ।।
कथा व्यथासाथ सधैंं परेली
बगाउँदै आँसुसँगै धुँदैछ ।।

त्यो पाउमा माथ म धर्न पाऊँ
मभित्र आस्था अझ भर्न पाऊँ
संसारमा स्नेह म छर्न पाऊँ
यो देशमै बाँच्न र मर्न पाऊँ ।।

पीडाहरू छन् मनमा हजार
सम्झन्छु व्यर्थैै किन बार बार
हे राम के कृष्ण अगाडि आई
सिनित्त पारेर सबै निखार ।।

झिकेर मुटुको टुक्रा आँखाभित्र अटाउँछिन्
भोकभोकै बसी आफू छाती चुस्न खटाउँछिन्
जिन्दगी बन्छ आमाले खाएको गाँस गाँसमा
सिर्जनामूल हुन् आमा स्रष्टाको इतिहासमा ।

मेरो सृष्टीदात्री देवी स्वरूपिणी गर्छु प्रणाम अर्पित
मेरो प्रथम रोदनमा भएथ्यौ जननी सगर्व अति हर्षित

म भ्रूण थिएँ जिएँ परिधीमा तिम्रो पूज्य गर्भको
बोक्यौ पाल्यौ मेरो शरीरलाई बिर्सी पीडा दर्दको
आँशु मेरो पियौ बहायौ तिमीले छातीको अमृत नदी
लुटायौ ममता फुटाई मुटुलाई जे सक्थ्यौ सक्ने जती

आफ्नै बथानबाट धपाइएको पशु झैँ म
आफ्नै घरबाट घोक्र्याइएको सन्तान म
आफ्नो जन्मघर छोडेर
पारचक्रीघरमा नाता जोडेर
अतीतका याद अनि मात्रिभुमीको मायाले
आँसुका घुट्काहरु पिउँदै बाँचिरहेछु
पराईको भिक्ष्याजन्य आथित्यसत्कारमा
देखावटी क्षणिक खुशीको अभिनय गर्दै
हाँसिरहेछु रोदनमिश्रीत रुन्चे हाँसोमा
घस्रिरहेछु सरीसृप झैँ जीवन जिउने मोडहरुमा
अन्ततोगत्वा पुनः जन्मघरको दलीन टेक्ने सपनाको घुट्को पिउँदै
अनिश्चितता भित्र आशारूपी वस्त्रलाई सपनाको सियोधागोले सिउँदै
म क्रुर राक्षसको क्रुर साम्रज्यको बजारू बेश्या र मुल्यहीन रखौटी

रचना:: राजेश अधिकारी
शीर्षक: गर्भवतीको क्रन्दन
बिधा: कविता

गर्भवतीको क्रन्दन

माईतीको आँगन छोडेर
पराईसँग नाता जोडेर
म आएकी छु पराईघर
बालापनका खुशीहरु न्यौछावर गर्दै
माईतीघरको मझेरी र सङ्गीनीहरुको सामिप्य त्याग्दै
नौलो र अनजान दलिनमा जीवन बिताउन
परचकृघरको शुन्यता भर्न ,नवजीवनको साँघु तर्न

तिम्रो वंशबिस्तारको बीज रोपेकी छु मेरो गर्भमा
तिम्रो प्रेमको भ्रूण लुकाएकी छु मेरो बदनमा
बीज अंकुरण हुँदै छ,कोपिला मुस्काउँदै छ र फूल फक्रदै छ
अर्ध लज्जा र अर्ध खुशी बोकेर
कल्पनाको सगरमा उड्दै छु
अर्ध पीडा र अर्ध आनन्दको प्रथम सुखानुभूति बोकेर

पद्मको काटियो खुट्टा, पद् - 'म'अलग छुट्टिए
लङ्गडो नै भयो खुट्टा, ओंठ पनि त छुट्टिए ।

विद्याकेा विद् - धपाई, विध्-या आई बनीवरी
विद्याको सौतेनी 'विद्या', उफ्रीउफ्री अघिसरी ।

चारैतिर देख्छु, जलले छोपेको, लाग्दछ तटझैं सडक यहाँ
जलमग्न छ, छैन थल देखिने नौका, विहार हुन्छझैं यहाँ
थियो खै अग्लो, पिपल बोट, देखिन्छ झाडी बुट्यानझैं यहाँ
दर्केको दर्कै, निरन्तर दिन रात, सखाप पार्दै लाने भो यहाँ।।१।।

दिमाग छन् शून्य छ शून्य सोच
आस्था न हुन्छन् न त हुन्छ ओज
प्रशस्त पैसा सँगमा हुनाले
नेतो बनेको छ टुनामुनाले ।।

लुछाचुँडीमा दिन रात फाले
आफू र आफ्नै जति मात्र पाले
र भ्रष्टको झुन्ड सबै उचाले
नेता भएका किन बाइफाले ।।

स्वदेशभित्र लाख छन् यहाँ वनौषधीहरु
स्वदेशमै अनेक छन् यहाँ महौषधीहरु
पलाँस छन् गुराँस छन् र आँप चाँप आरु छन्
इलामको उचाइमा प्रसिद्ध देवदारु छन् ।।१।।

यहाँ छ शुद्ध जिन्दगी भनेर यो जनाउँछु
निवास शान्तिको कुटी यतै कतै बनाउँछु
अजस्र सिर्जनाहरु बगाउँदै बगाउँदै
दशैं तिहारको खुसी यतै कतै मनाउँछु ।।२।।

फलेर पाक्तछन् यहाँ रसालु सुन्तलाहरु
चियाबगान भित्र छन् प्रिया शकुन्तलाहरु
अगम्य ध्यान योगमा पलेंटी नै कसे सरी
उचाइ नाप्तछन् यहाँ बसेर श्रृङ्खलाहरु ।।३।।

वसन्त राग गाउँदै यतै घुसेर व्यस्त छन्
कुहू गरेर कोइली निबीड भित्र मस्त छन्
सुधा लिएर किन्नरी झरी यतै धरातिर

पितामा पनि केही हुन्छ
कसैको तुलना हुन्न आमाको ममतासँग
आमाको ममता जस्तै स्नेह हुन्छ पितासँग ।।

पिताको भूमिका केही नकार्ने जब देख्छु म
पिताको योग्यतामाथि सोचेर केही लेख्छु म ।।

आमाको भूमिका हुन्न भन्ने यो हैन आशय
उनको भूमिकामाथि हुँदैन धेर संशय ।।

परेली पिरले भिज्छन् आमाका तर बाबुमा
छाती भित्रै लुकाएर राख्तछन् पिर काबुमा ।।

आमाको योग्यतामाथि किञ्चत् शङ्का म गर्दिनँ
बाबुको योग्यता बेग्लै छ भन्न पछि पर्दिनँ ।।

आमाका दशधाराले हामी हुन्छौं हराभरा
छातातुल्य पिता हुन्छन् आमा हुन्छिन् वसुन्धरा ।।

पिताले थाप्तछन् थाप्लो भाग्छन् दुर्लङ्घ्य आपदा

भयो जिन्दगानी नदीको किनारा
किनारानिरैको भएँ सर्वहारा
तिमी हौ प्रभो एक यस्तो सहारा
तिमी धाम मेरा तिमी राम मेरा ।।

तिमी देवका देव हौ हे महेश
तिमीदेखि अर्काे यहाँ के छ शेष
कता छौ तिमी आज रित्तै छ डेरा
तिमी विष्णु मेरा तिमी श्याम मेरा ।।

पुकारा गरेको छु मैले सुनेनौ
सुनेकै भए फेरि केही गुनेनौ
परेछौ कि भन्ने भएको छ घेरा
तिमी चन्द्र मेरा तिमी घाम मेरा ।।

न त्यो प्रेम बाँड्यौ न सद्भाव बाँड्यौ
न त्यो दिव्य मुस्कान नै थोर बाँड्यौ
नबाँडे पनि हौ तिमी नाम मेरा
तिमी राम मेरा परंधाम मेरा ।।

नदेखेर के भो जतै छौ ततै छौ
नियाले यतै छौ नियाले उतै छौ
तिमी यत्न मेरा र आराम मेरा

भयो जिन्दगानी नदीको किनारा
किनारानिरैको भएँ सर्वहारा
तिमी हौ प्रभो एक यस्तो सहारा
तिमी धाम मेरा तिमी राम मेरा ।।

तिमी देवका देव हौ हे महेश
तिमीदेखि अर्काे यहाँ के छ शेष
कता छौ तिमी आज रित्तै छ डेरा
तिमी विष्णु मेरा तिमी श्याम मेरा ।।

पुकारा गरेको छु मैले सुनेनौ
सुनेकै भए फेरि केही गुनेनौ
परेछौ कि भन्ने भएको छ घेरा
तिमी चन्द्र मेरा तिमी घाम मेरा ।।

न त्यो प्रेम बाँड्यौ न सद्भाव बाँड्यौ
न त्यो दिव्य मुस्कान नै थोर बाँड्यौ
नबाँडे पनि हौ तिमी नाम मेरा
तिमी राम मेरा परंधाम मेरा ।।

नदेखेर के भो जतै छौ ततै छौ
नियाले यतै छौ नियाले उतै छौ
तिमी यत्न मेरा र आराम मेरा

म पञ्चचामरा बनूँ कि स्रग्धरा बनूँ यहाँ
कि मालिनी र स्रग्विणी कि चञ्चला बनूँ यहाँ
सकिन्न बन्न मेनका सकिन्न बन्न वाणिनी
सकिन्न बग्न छन्दमा भई कुनै पयश्विनी ।।

प्रभावती र मञ्जुला प्रभात नील मालिनी
शशीकला र मेनका कि मञ्जिरा प्रहर्षिणी
यता नरेन्द्र हारिणी छ स्रग्धरा उतातिर
म छन्दका तरङ्गमा डुलूँ कता कतातिर ।।

म धाक लाउँदै थिएँ स्वयं भएँ अचम्भित
छिटो कतै छ छन्द यो कतै छ यो विलम्बित
यहाँ छ स्वर्गको मजा भयो भने परिष्कृत
कतै छ स्वाद स्याउको कतै छ स्वाद अमृत ।।

यता म लेख्न के बसेें उता परें म द्वन्द्वमा
चलीरहन्छ छन्दकै सुवास छन्दछन्दमा
सबै वरिष्ठ पोख्त छन् सबै दुरुस्त लेख्तछन्