इन्फोसिसमा प्रचण्डका पाइला

तपाई वैंगलोर जानु भयो भने त्यो थाहा पाउनु होला । अमेरीकीहरु बा विश्वका अन्य वजारको जागीर खोस्न नौजवान भारतीयहरु कति लालायीत छन् ।चेप्टो विश्वको नामुद खेलाडि वनेर प्रस्तुत इन्फोसिसको भ्रमणबाट हाम्रा प्रधानमन्त्रीले के सिके खै । त्यो त म भन्न सक्दिन । हेर्नुस्, तपाई स्याण्डविच खाएर हिँउ फुल्ने चिसो अमेरीका र युरोपका गल्लिहरुमा किन कामको खोजीमा भौतारीदै हिड्नुहुन्छ । आउनुहोस् साम्वार (दक्षिण भारतीय एक परिकार) खाएर वैंगलोरको राम्रो हावापानीमा बसेर कम्प्युटरको कोड लेखौं । हो विश्वका ठुला राजनेता, बैज्ञानिक, कुटनितिज्ञहरुले पढ्ने भाषणको अग्रंजी इडिटिङ्ग इन्फोसिसको वैगंलोर हेडक्वार्टर गैरअग्रेजहरुले गरिरहेका हुन्छन्।
हो यो भुमण्डलीकृत चेप्टो पुँजीवादी विश्व हो, जहाँ सस्तोमा पाइन्छ, त्यही किनीन्छ । प्रधानमन्त्री प्रचण्डको भारत भ्रमणको उपलब्धी र सफलताहरुको समिक्षा हुदै गर्दा यहाँ मैले उठान गर्न खोजेको विषय अलि वेग्लै छ, सायद तपाई मध्ये केहीले शिर्षकवाट पनि अनुमान लगाईसक्नु भयो होला ।
आफ्नो चार दिवसिय भारत भ्रमणको क्रममा प्रधानमन्त्रीले भारतको सुचना प्रविधीको केन्द्र, बैंगलोरको एउटा कम्पनी इन्फोसिसमा पाइला टेके गत वुधवार । नेपालका अघिल्ला प्रधानमन्त्रीहरुले भारत भ्रमणको अवसरमा देखाउने केही कर्मकाण्डीय औपचारीकता उनको भ्रमणमा देखिएपनि अरुले भन्दा भिन्न उनले भारतिय सिलीकन भ्याली बैंगलोर र इन्फोसिसलाई भ्रमण स्थलको रुपमा रोजे । २१ औं शताब्दीमा सुचना प्रविधीको अभुतपपुर्ब विकाश गर्दै गईरहेको भारत र त्यसको विकासमा महत्वपूर्ण केन्द्रको रुपमा रहेको वैगंलोर र महत्वपूर्ण खेलाडि इन्फोसिस प्रचण्डको भारत भ्रमणको महत्वमा पर्नु आफैमा उनको विज्ञान तथा प्रविधी प्रतिको लगाव भन्न सकिन्छ ।
लेखको शिर्षकमा आएको इन्फोसिस, हो के ? जिज्ञासा लाग्न सक्छ पाठकहरुलाई । धेरै जान्ने जिज्ञासा भए कृपया गुगल गर्न नभुल्नु होला, जमाना गुगलको हो केही मान्छेहरु गुगललाई आधुनिक संचार जगतको भगवान पनि भन्दछन् । खैर, सत्तरीको उत्तरार्द्घमा अमेरीकामा जतिखेर जर्ज लुकासहरु (स्टारवारका फिल्म निर्माणकर्ता) परम्परागत फिल्मी शैली भन्दा नयाँ सोच, शैली, प्रविधी, उपकरण र योजना लिएर स्टारवारका श्रृखलाहरु वनाउँदै थिए । त्यसको केहि वर्षछि अर्थात असिको दशकको पुर्बाद्घमा भारतका ६ जना अत्यन्त जिनीयस सफ्टवेयर इन्जिनियरहरु भारतमा नै केहि गर्नुपर्छ भन्ने योजनामा थिए । योजना कार्यान्वयनको लागि इन्फोसिसका वर्तमान प्रमुख एन आर नारायन मूर्तीले, जसलाई भारतमा भावी राष्ट्रपतिको रुपमा पनि हेरीन्छ, आफ्नो श्रीमतीबाट करीब दशहजार भारतीय रुपैया लिएर शुरु गरेका थिए, इन्फोसिस कन्सलटेन्ट प्राली । अर्थात २१ औं शताव्दीको सुचनाप्रविधी जगतको भारतिय नम्वर एक कम्पनी तथा विश्व कै वादशाह हालको इन्फोसिस ।
अचम्म लाग्न सक्छ, इन्फोसिका संघर्ष शुरुवाती दिन र सफलताका तुफानी कथाहरु सुनेर । नलागोसपनि किन २५० अमेरीकी डलरबाट शुरु गरिएको कम्पनीले सन् २००७-०८ मा मात्रै ४.१८ अरव डलर संकलन गर्न सफल भएको थियो, भने नाफा मात्रै १.११ अरव डलर आर्जन गरेको थियो । संसारका ३० देशमा शाखा फैलिएको यस कम्पनीमा करीव ९५००० मान्छे काम गर्छन । त्यसो त आज मध्यम भारतिय शहरीया नयाँ पुस्ताहरु परम्परागत रुपको डाक्टर वन्ने सपना देख्दैनन् हिजोआज वरु देख्छन् इन्फोसिसमा काम गर्ने वा इर्न्टनशिप गर्ने सपना । सानो पुँजीबाट शुरु गरेर उल्लेख्य रुपमा नाम र दाम कमाएको यस कम्पनीको यस पाटो फुर्सदमा कुरा गरौला । तर यसले भारतमा विल्कुल नयाँ केहि गर्यो, त्यो कुरा गरौं ।
जतिखेर भारत सरकारको करले चलेका स्कुल क्याम्पसवाट उत्पादित अत्यन्त दक्ष र शिक्षित जनशक्तिहरु भारतबाट कामको खोजीमा अन्य देशहरु विशेष गरि अमेरीका र युरोप लाग्दै थिए । त्यतिखेर इन्फोसिसले एउटा नयाँ संभावनाको गोरेटो कोरेको थियो । हेर्नुस्, तपाई स्याण्डविच खाएर हिँउ फुल्ने चिसो अमेरीका र युरोपका गल्लिहरुमा किन कामको खोजीमा भौतारीदै हिड्नुहुन्छ । आउनुहोस् साम्वार (दक्षिण भारतीय एक परिकार) खाएर वैंगलोरको राम्रो हावापानीमा बसेर कम्प्युटरको कोड लेखौं र विश्वलाई वेचु सस्तो र प्रतिस्पर्दी मुल्यमा, तर गुणस्तरीय र विश्वासनिय । त्यसो त भुमण्डलीकरणले समथर पारेको र सुचना प्रविधीले चेप्टीएको यस संसारमा के फरक पर्छ र अमेरीकन सिलीकन भ्यालीमा मान्छे वसेर काम गरोस् या भारतिय वैगलोरमा । फरक मात्र के हुन सक्छ भन्दा, अहिलेको भारतमा वसेर उही काम गर्दा युरोप अमेरीका भन्दा बढि आम्दानी गर्न नसकिएपनि वचत भने बढि गर्न सकिन्छ र अमेरीकी स्तरको जीवन भारतमा वसेर जिउन सकिन्छ । आफ्नो परिवार, समाज अनि आफनो देशको कुरा त छदैछ । मैले कुरा गर्न रोजेको कुरा अब त वुझ्नु भयो होला । हो म अहिले हामीले जसलाई हामीले ‘प्रतिभा पलायन’ भनिरहेका छौं त्यसको कुरा गरिरहेको छु । देशमा फुलेका, पलायन हुन लागेको र पलायन भएका नयाँ प्रतिभाहरुलाई यसरी दिन सकिन्छ रोजगारी भनेर नमुना देखाएको हो, इन्फोसिसले भारतमा । फेरी एउटा आँकडा प्रस्तुत गर्छु – सन् २००२ यता मात्रै अमेरीकामा पढेका करीव ४०००० भारतियहरु भारत फर्केका थिए, इन्फोसिसको पाइला पछ्याउदै । आजको भारत दक्ष जनशक्ति मेक्सिको र चीनबाट आयात गरिरहेको छ । यदि तपाईसँग क्षमता र शिप छ भने भारतमा कामको कमि छैन समस्या अदक्ष र अशिक्षित पुस्ताको हो किनकी सुचना प्रविधी वा विज्ञान प्रविधीको विकासले दक्ष जनशक्तिलाई मात्रै रोजगारीको अवसर दिन्छ । अदक्ष र अशिक्षितहरुको लागि त उत्पादनका क्षेत्रहरु बढाउनु पर्छ ।
अचम्ममा पर्नु होला केहि कुरा सुनेर, जे होस् म चाँहि अचम्ममा परे । इन्फोसिसले आज विश्वका नामी बैकंले चलाउने सफ्वेयरको कोड मात्रै लेख्दैन् । विश्वका विभिन्न भागबाट प्रकाशित हुने नामी वैज्ञानिक जर्नलहरुको इडिटिङ्ग गर्छन् इन्फोसिस हेडक्वार्टरमा रहेका नामी विश्वविद्यालयबाट पढेका पिएचडि डिग्रीधारी भारतिय । हो विश्वका ठुला राजनेता, बैज्ञानिक, कुटनितिज्ञहरुले पढ्ने भाषणको अग्रंजी इडिटिङ्ग इन्फोसिसको वैगंलोर हेडक्वार्टर गैरअग्रेजहरुले गरिरहेका हुन्छन्। पत्याउन गाह्रो पर्ने यस्ता निकै लामा सुचीहुन सक्छन् इन्फोसिसका । तर उनीहरुले सिद्वान्तत अनुसन्धान र विकासलाई आत्मसाथ गरे र विश्वका सामु एउटा मोडल प्रस्तुत गरे । अनुसन्धानबाट आविस्कारबाट, उत्पादनबाट, उपयोगबाट अर्थसंकलन अनि फेरी त्यसवाट अनुसन्धानको परिधीमा आफुलाई फिट गरे ।
हामी देखिरहेका छौं, यतिखेर अमेरीकी अर्थतन्त्र धरासायी भएर यहाँका ठुला ठुला वित्त कम्पनीहरु टाट पल्टदै गर्दा र विमा कम्पनीहरुको राष्टियकरण भईरहँदा भारत दुई अंकको आर्थिक विकास हासिल गरिरहेकोछ । भनिरहनु पर्दैन, यो चेप्टो विश्वमा हिजो अमेरीकीहरुले भारतिय कम्प्युटर इन्जीनियरहरुलाई काम लगाउन पाएर भारतीय करदाताहरुलाई धन्यवाद दिए । दक्ष मानिस भारतमा उत्पादन गरेर आफ्नो देशमा काम गर्न पठाएकोमा । तर समय यतिखेर वदलिएको छ । आज दक्ष भारतीयहरुले भारतमा बसेर लाखौ अमेरीकीहरुको जागिर खोसिदिइरहेका छन् किनकी अमेरीका भन्दा भारतमा त्यहि काम सस्तोमा हुन्छ । उत्पादनका रोजगारीहरु चीन लगायतका अन्य मुलुकहरु र सेवामुलक र दक्ष कामहरु भारतीयहरुले अमेरीकनहरुबाट खोस्ने वा सर्ने जे भन्नुस् क्रम हिजो भन्दा झन् तीब्र छ । बुझ्न गाह्रो पर्दैन हिजोको दिनमा लागेको चर्को भुमण्डलीकरणको नारा अमेरीकालाई घाडो हुँदैछ । हेर्नुस्, अमेरीकी राष्टपतिय निर्वाचन कसरी चर्को राष्टवादको नारा उचालिदैछ। हो यो भुमण्डलीकृत चेप्टो पुँजीवादी विश्व हो, जहाँ सस्तोमा पाइन्छ, त्यही किनीन्छ । तपाई वैंगलोर जानु भयो भने त्यो थाहा पाउनु होला । अमेरीकीहरु बा विश्वका अन्य वजारको जागीर खोस्न नौजवान भारतीयहरु कति लालायीत छन् । चीन जानु भयो भने थाह पाउनु होला कसरी विश्व वैकबाट ऋण लिएर उनीहरुले आफ्ना नागरीकहरुलाई चेप्टो विश्वका खेलाडि वनेर उभ्याउन प्रयत्न गरिरहेका छन् । विदेशीभुमीमा ज्ञान आर्जन गर्न पठाइरहेका छन् । चेप्टो विश्वको नामुद खेलाडि वनेर प्रस्तुत इन्फोसिसको भ्रमणबाट हाम्रा प्रधानमन्त्रीले के सिके खै । त्यो त म भन्न सक्दिन । तर पनि यसलाई चीन भ्रमणको वेला जस्तो विमानस्थलमा सवाददाताहरुलाई कहिले स्वर्ग पृथ्वीमा आए जस्तो त कतिखेर पृथ्वी स्वर्गमा पुगे जस्तो भयो । चीनको प्रगती हेरेपछि विज्ञान प्रविधी नेतृत्व र जनताको अन्तरसम्वन्धमा भए जे पनि गर्न सकिने पाठ सिकेर आएको छु भनेनन् । सायद प्रधानमन्त्री प्रचण्ड सिक्दै होलान् ।
[email protected]

21 sept. 2008,