सानोबेला बीउहरु थुपारी खेल्थेँ । यो यसको बीउ, यो यसको बीउ । अनि “यो बीउ रोपेमा यसकै हजारौँ बीउ हुने लटरम्म फल लाग्ने रुख उम्रन्छ” भन्ने उत्सुकता ! मैले सानोमा यसरी थुप्रै बीउहरु रोपेँ, “सानोसानो दिमाग हराम” भनेजस्तो कुनैपनि कुनैपनि बीउ सप्रेन । बीउले रुखको रुप लिन सकेन । पुर्वव्यावसायिक शिक्षाले सिकाएको व्याडमा पनि हुर्केन । एउटा बीउमा पलाउ पलायो । मेरो खुशीको सीमा रहेन । म प्रत्येक दिनजस्तो करेसा बारीमा त्यो पलाउ पलाएको हेर्न गइरहन्थेँ मानौँ धेरै ठुलो अनुसन्धान सफल भएजस्तो ।

२०४६ सालको बहुदल घोषणापछि राजनीतिक पार्टीहरूको राजकाज सुरु भयो । प्रायः राजनीतिज्ञहरू आफ्नो सङ्घर्षको बदलामा राजसी सुखभोगमा लिप्त भए । सायद भागबन्डा नमिलेको हुनसक्छ, तर केही राजनीतिज्ञहरूले आफ्नो लक्ष्य देश बनाउनु र जनताको जीवन स्तर उकास्नु हो भनेर बाउँटिए । तिनले दुर्गममा पसेर माओवादको नाममा सशस्त्र सङ्घर्ष सुरु गरे । यो आन्दोलन सरकार र माओवादीबीच पूरै दश वर्ष चल्यो । यस आन्दोलनमा सबैभन्दा बढी सर्वसाधारण पेलानमा परे । धेरैको ज्यान गयो ।

विश्व मानव जगत् कोरोनाको आगोमा पिल्सिइरहेको थियो । बुद्धको देशमा पनि युद्धको ऐलान दिँदै कोरोना भाइरस कोभीड १९ले उग्र रूप लिँदै थियो । सारा प्रकृति उही र उस्तै गतिमा चलिरहेको थियो । मात्र मान्छे घररूपी सुन्दर जेलमा बन्द थियो । सडकमा चहलपहल मन्द थियो । लकडाउनको शून्यता चारैतिर नाचिरहेकै थियो । ठिक त्यही समयमा कुसुमपुरीको भीमसेन टोलमा एउटा घरको अर्ध खुला सटरभित्र एक जोडी गौँथली भित्रिन्छ ।

साँझको समय थियो । चैते रामनवमी पर्व नजिकिँदै थियो । यस बखत मध्ये तराईको एक सदरमुकाम समेत धार्मिक भएको थियो । चारैतिरबाट आएको भजन–कीर्तन र प्रवचनको ठूल्ठूलो आवाजले कानै खाइरहेको थियो । नजिकै उभिएर बातचित गर्ने मान्छेको आवाज पनि अधुरै सुनिन्थ्यो । माइकको ठुलो आवाजले मानव कोलाहललाई खर्लप्पै निलेको थियो ।

आज फेरि म असफल भएको छु । यसको प्रमाण, मेरो यही लेखाइले दिएको छ । जब जब म असफल हुन्छु, त्यही बेला मेरा लेखनहरू सक्रिय हुन्छन । अनायास औलाका गतिहरू तीब्र हुन्छन् अनि भावनाहरू एकाएक पोखिन थाल्छन् पानामा । अनि यही पानाहरू नै मेरो जीवन रुपी संस्मरण बनेको छ । मेरो जीवन एउटा खुल्ला किताब जुन अहिलेसम्म लेखिइरहेको छ । मेरो मृत्यु पछि सायद यसले आफ्नो पूर्ण रुप पाउला जसको अन्तिम पृष्ठमा मेरो अन्त्य लेखिएको हुनेछ ।अनि त्यस किताबको लेखक म स्वयं हू, असफल मान्छे !

“भुरुङ्ग खाऊ मैले दाना राखिदिएको छु । खाऊ न खाऊ ! म त्यस्तो अरुजस्तो दानवी मानिस होइन । ननै मैले यसमा तिमिलाई लठ्याउन विष हालेको छु । ल हेर ! मैले हातैले खाएँ अब खाऊ ।” जब बुद्धले यस्तो भन्यो भुरुङ्ग खुसीसाथ उफ्रीउफ्री खान थाल्यो ।

एकदिन बुद्धले दाना राख्न विर्सियो । बाटोमा कार्यालयतिर बुद्ध जाँदै थियो । भुरुङ्गले बाटो छेक्न आयो । अरुले भने की “हेर, बुद्ध ! यो चराले अब यो बाटो हिलो छ नहिँड भनेको ?”

यता गृहिणीहरुको भर्चुअल सम्मेलन भइरहेको थियो :

ओहो कस्तो अल्छी लाग्दो ! जीउ विग्रिन्छ यस्तो तालले । लकडाउनले पिँजडामा कैद भएको छ । सामाजिक सञ्जालमा हेर्दै समय बिताउँछु म । अनेक किसिमको नाच कोठाभित्रै नाचेर पोष्ट गर्दिन्छु म त । अनेकौँ खानाका रेसिपिहरू लोड गर्दिन्छु म त । तैपनि वाक्कै लाग्दो रहेछ साथीहरू ! पैसा भएर पनि चित्तै बुझेन के गर्ने ? सुनको पिँजडा भित्रको सुगा भयौँ । मेकअप गरी फोटो पोष्ट गर्दा त कत्ति भ्युअर बढ्ने कत्ति ! तैपनि अब त स्वादै आउन छोड्यो ।

पर क्षितिजसँगै फैलिएको खाडीको त्यो उजाड मरुभूमि र त्यही मरुभूमिभित्र जीवन मृत्युको दोसाधमा बाँच्न खोज्ने कयौ परदेशी जीवनहरू हरेक साँझ सामुद्रिक तटमा रहेको त्यो अञ्जान बस्तीमा भेला भई यौटा छुट्टै मेहफिल जमाउने प्रयत्न गर्दथे। शुरुवाती मौनताहरू कथा, कविता, गीत र गजलहरूसँगै भङ्ग हुँदै जान्थे। जिन्दगीका अधुरा सपनाहरू र ती सपनाहरुको गन्तव्यतिर निष्प्राण भएर भौतारिदै हिड्ने म जस्तै अनगिन्ती परदेशीहरू आफ्ना रङ्गिबिरङ्गी कल्पनाहरुलाई कल्पनामै सीमित राखेर अन्धकार रातहरूसँगै सुस्ताउने गर्दथे। मानौ सूर्य र त्यसभित्रको असह्य ताप सदाको लागि अस्ताएर बिलिन होस्।

मिति ः– २०७१ जेष्ठ २७

नेपाल गणतान्त्रिक प्रेस स्वतन्त्र प्रकाशन समुह.
वितरण तथा ग्राहक सेवा बिभाग

बिषय ः– राष्ट्रिय दैनिक गणतान्त्रिक पत्रिका पठाइदिनुहुन अनुरोध ।

महोदय,

“यस पटक कस्ता मान्छेलाई डेरा दिया होला यस मोराले !” मनमनै वलरामले कुरा खेलाउने गर्थे । “यसो हेर्न हुने मान्छेलाई त डेरा दिनु पर्छ नि । कमसे कम घरको रेखदेख पनि हुन्थ्यो अनि.....!” उनले नचाहेको जस्तो मान्छे उनका छिमेकीमा बस्न आयो भने उनको प्रतिक्रिया हुन्थ्यो आफैंसँग ।

अघिल्लो पटक आफ्ना छिमेकीले ठेलावाललाई डेरा दिएकोमा उनको आफैंसँग यस्तै गुनासो थियो ।

(क) लुब्धाञ्जाको प्रेम अनि विवाह
लुब्धाञ्जाले महिनाको दुईहजार रुपियाँको एउटा सानो नोकरी गरेको थियो । लुब्धाञ्जा राम्रो गायक भए पनि उसलाई रोमाण्टिक गाना मन नपर्ने भएकाले कसैले उसको गायनलाई स्वीकारेन । लभ गरेको समयमा उसले जागरण वढाउने गीतहरू गाएर श्रीमतीलाई रिझाएको थियो । श्रीमतीले पनि त्यसमा साथदिने वाचा गरेकी थिइन् । जब उसलाई रोमाण्टिक गीत गाउने प्रस्तावहरू आउँथ्यो उसले शब्दहरू चित्त नबुझ्दा र यस्ता सुझावहरू धेरै दिँदा पनि यथास्थितिवादी राजनीतिको दाउपेचले सधैँ पुरानै ढर्राको गानाहरू देखी आजित भएर उसले लेख्न थाल्यो । पछि उसले त्यसैलाई मिलाएर खण्डकाव्य बनायो ।

शहीद ! त्यसैले पनि होला तिम्रो हालत खराब छ । किनकि फोहोरी राजनीतिक खेलले तिम्रो अपमान भइरहेको छ । शहीद ! तिमीले देखेको सपनालाई यथार्थमा बदल्न दुःखी गरीब जनताहरू भरमग्दुर रुपमा लागि परेका छन् । बाहुबलीका असरल्ल जस्ता सालासाली, मामा माइजूको कठालोमा देश छ । शहीद ! तिमीले देशको परिवर्तनका लागि रगतको खोलाले बढारेर गयौ । त्यसको आडमा हामीले सास फेर्न पाएका छौँ । अहिले पनि हामी लामो सास तानी स्वच्छ महसुस गर्छौँ, हो ! यो तिम्रै देन हो ।

कान्छा कान्छा भनेर एकोहोरो बुवाले एकाबिहानै बोलाउनुहुन्छ । म न्यानो बिस्ताराबाट आँखा मिच्दै हत्पति बाहिर निस्कन्छु । बुवाको आवाज रोकिन्छ । मैले बाहिर हेर्छु, भर्खर दिशा फाट्न लागेको हुन्छ, पूर्वमा बिहानीको रातो लाली निशानी बसेको छ । पारी वनमा कल्चौंडाले गीत गउँदैछ । शिशिर यामको चिसो हावाले मेरो ज्यानमा जिरिङ्ग काँडा उठे ।

म बुवा सुत्ने कोठाको ढोकामै पुग्छु । बुवालाई प्रणाम गर्छु । बुवाले आर्शिवाद दिनुहुन्छ “ठुलो नेता भएस दीनदुखीको सेवा गरेस ।”

“ए नकच्चरो ! हेर्दा त तँ लाउनेखाने नै देखिन्छस त । तैंले मलाई भिखारी सम्झिस कि क्या हो ? सक्छस भने सय रुपियाँको एउटा हरियो गैंडा दे न मलाई किन यति जाबो दश रुपैयाँमा टार्छस ? थुक्क कञ्जुस मोरा तँलाई हैजाले लान नसकेको ! तेरो हातमा स्याउँस्याउँ किरा परिजाओस ।”

प्रभुमञ्जु पुत्री सविता बिहानको कलेज जान तयार परेर माथिबाट ओर्लिएर आउँदाआउँदै अचानक उसका आँखा भर्याङमुनि सुतेको सुसाइँलाको शरीरमा परे । गर्मी भएकोले सुसाइँलाले केही पनि ओडेको रहेनछ । उसले लगाएका लुगाले पनि अलिकति स्थानपरिवर्तन गरेको जस्तो थियो । यसैले सुसाइँलाको इज्जतले अलिकति खुला स्थानको दर्शन गरिरहेको थियो । सविताका आँखा पनि त्यहीं गएर अडिए । नदेखे जसरी ऊ अलिक पर गई । ब्यूँझियो कि भनेर उसले परैबाट विचार गरी तर ब्यूँझिएको थिएन ।