परिचय–
कावासोती नगरपालिकामा आजकल युवाहरू साहित्यको विकासको लागि लागिपरेको पाइन्छ । यहाँ कहिले एकल कविता वाचन हुन्छ भने कहिले युगल गजल वाचन तथा गजल गायनका कार्यक्रम भएको पाइन्छ । साधाना सङ्गमको मासिक साहित्यिक कार्यक्रम एनकेन चलेकै छ । साहित्यिक संस्थाहरूले पनि साहित्यिक कार्यक्रम फाटफुट सञ्चालन गरेको पाइन्छ । मध्यविन्दु, सामर्थ्य, नवलपुर र कावासोती एफएमहरूले पनि साहित्यिक कार्यक्रम सञ्चालन गरेर साहित्यको सवलताको लागि सेवा पुर्याइरहेका छन् । देउचुली र स्टार च्यानल पनि साहित्यिक कार्यक्रममा सकृय देखिन्छन् ।कृतिहरू पनि प्रकाशन भै रहेकाा छन् ।

कपन बानेश्वर साहित्यिक सप्ताहिकको २०७४ श्रावण ७ गतेका दिन सञ्चालित साहित्यिक कार्यक्रममा एक जान उच्च कद, आकर्षक व्यक्तित्त्वले यी दुइवटा मेरा कृतिमा "तीनजुरेदेखि अनारखोलीसम्म"समालोचनाको लागि हो भन्दै हतार हतारमा प्रदान गर्नुभयो र उहाँ हतारमै बाहिरिनु पनि भयो । तत्क्षणत मैले उहाँलाई चिन्न सकिन तर उहाँका कृति "तीनजुरेदेखि अनारखोलीसम्म" र "आमा मेरी आमा (सम्झनाका केही विम्बहरू)"का आवरण पृष्ठबाटै मलाई याद आयो, उहाँ कृषिमन्त्रालयमा उपसचिव हुँदा मलाई बरिष्ठ माटो विज्ञको बढुवाको पत्र थमाउनु भएको थियो । एकातिर मलाई उहाँसँग भेटहुन पाएकोमा अत्यान्त खुसी पनि लाग्यो तर परिचय नविकरण गर्न नपाएकोमा निकै निरुत्साही पनि भएँ । उहाँको 'तीनजुरेदेखि अनारखोलीसम्म'अनुभव कथा संगालो अहिले मैले अध्ययन गर्दै छु र मलाई लागेका केही बुँदाहरू यहाँ पस्कने अनुमति चाहन्छु ।

माधवप्रसाद चालिसेको जन्म वि.संस २०१४/१०/०६ सालमा पिता पंण्डित भवीश्वर चालिसे र माता पवित्रा चालिसेका पुत्ररत्नको रूपमा जैदी बाग्लुङ धौलागिरी अञ्चलमा भएको थियो । हाल माधवजी ॐशान्तिमार्ग गैडाकोट –५ नवल परासीमा आउनु भएको छ । साहित्याचार्य शैक्षिक योग्यता भएका माधवजी नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय कालिका र्संस्कृत विद्यापीठ गैडाकोट नवलपरासीको सहप्राध्यापकको साथै साहित्य तथा सिद्धान्तज्योतिषको विभागाध्यक्ष हुनुहुन्छ ।

भनिन्छ प्रतिक्षाको घडीको सुई निकै ढीलो गरी घुम्छ । पर्खदा पर्खदा निकै पट्यास पनि लाग्न सक्छ तर जब मिलनको घडीको समय आउँछ, त्यतिवेला जो आनन्द आउँछ समय बितेको थाहै लाग्दैन । यहाँ टीका देवी पोख्रेलको ‘तिम्रै पर्खाइमा’ म अध्ययनमा व्यस्त छु । यहाँ मैले समयको आवाज कति बुलन्द भएर दगुरेको छ या आनन्ददायी जीवनका पहलहरूमा सुनमा सुगन्ध थपेको छ या निरासका पाइलाले विकासका पाइलाहरूमा अवरोध खडा गरेको छ त्यसको लेखा जोखा गर्न भने बाँकी नै छ । सर्वप्रथम टीकादेवी पोखरेल सापकोटाको परिचयमा लागौं ।

नवराज पान्डेय ‘चातक’को जन्म २०२१ सालमा पिता पंण्डित सिद्धिनाथ पाण्डे र माता जानकी पाण्डेका पुत्ररत्नको रूपमा सुवर्ण खाल (१ अर्घाखाँचीमा भएको थियो । हाल उहाँको ठ्गाना बुटवल – ९, रुपन्देही हो । नवराजका नित्यकर्मपद्धि (२०५८),वेद स्तुति नेपाली व्याख्य (२०६४ ), परमानन्दचरितामृत म संस्कृत काव्यम्(२०६८), नित्यकर्मविधि (२०६९), परमलघुमञ्जूषातत्त्वविचार (व्याकरण २०७३), र कालीगण्डकी (महाकाव्य) कृतिहरू बजारमा आइसकेका छन् । नवराजको शिक्षा क्षेत्रका विविधपदमा रहेर आजसम्म माध्यमिक शिक्षण सेवा (२०४४–२०४७) र नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय सेवा (२०५० देखि हालसम्म)मा लामो अनुभव छ साथै शिक्षा क्षेत्रमा उहाँले पुर्याएको योगदान अनुकरणीय छ । शिक्षा क्षेत्रमा पुर्याएको लामो योगदानलाई कदर गर्दै शिक्षा पुरस्कार (२०६४ले विभुषित हुनु भएको छ । त्रिवेणी साहित्य परिषद, नवलपरासीको आजीवन सदस्य हुनुहुन्छ ।

गणेश ‘‘कौडिन्य’’द्वारा रचित ‘भिजेका अक्षर’ खण्डकाव्य बरिष्ठ साहित्यकार ऋषिप्रसाद लामिछाने (गोर्खे साइँलो) मार्फत प्राप्त गरें । यो कृति प्राप्त भएपछि अध्ययन गरियो र यसमा अभिव्यक्त धारणालाई यहाँ सारसंक्षेप प्रष्टयाउने काममा लागें । वास्तवमा खण्डकाव्य काव्यको मझौला रूप हो । ‘भिजेका अक्षर’ कृतिकारको आठौ कृति हो । यो कृति बजनारमा आउनुभन्दा पहिला आमाको गुनासो र अर्ती (लघुकाव्य २०५४), नदीका सुमधुरवचन (खण्डकाव्य, २०५६), गुल्यो तीतो (डोटेली कवितासङ्ग्रह २०६१),घरगृहस्थ र वातावरण (काव्य, २०६६), पेटारो बाल कविताङ्ग्रह (२०६८), वह शोक काव्य (२०६८), भावोद्गार (फुटकर कवितासङ्ग्रह २०६९) बजारमा आइसकेका छन् ।

छरिएका फूलहरूका कृतिकार हुनुहुन्छ वेदप्रसाद शर्मा ढकाल । उहाँको जन्म पिता स्व.पं.होटराज ढकाल र माता स्व. उमादेवी ढकालका पुत्ररत्नको रूपमा २००९ साल पुस १६ गते वालिङ नगर पालिका वार्ड नं –८तिरासी, यवादी, स्याङ्जामा भएको थियो । उहाँ हाल कावासोती नगरपालिका वडा नं ३ गुम्वाचोकमा स्थाचयी बसोबास गर्दै आउनु भएको छ । उहाँले सम्पूणा नन्द संस्कृत विश्व विद्यालय वाराणसीबाट स्नातक गरेको हुनुहुन्छ । २०३१ सालदेखि नवलपरासीका विभिन्न विद्यालयहरूमा शिक्षण सेवामा सम्लग्न रही हाल सेवा निवृत्त भएर समाज सेवा र साहित्य साधनामा रमाइरहनु भएको छ । उहाँ त्रिवेणी साहित्य परिषद नवलपरासीको आजीवन सदस्यको साथै विभिन्न संस्थामा आवद्ध हुँदै ब्राह्मण समाज, नवल परासीको जि.का. सदस्य एव म केन्द्रीय पार्षद भै विविध क्षेत्रमा सेवा पुर्याउँदै आउनु भएको छ ।

चुनाव जिताउँदा नि भएन
हराउँदा नि भएन
कस्तो ज्याद्रो जात होला यो
बन्द, हडताल रूचाउने
धर्ना, अनसन पचाउने
चड्कनलाई चिउरा मान्ने
चाप्लुसीलाई दही ठान्ने ।

यस बेला पत्रकार नारायण वाग्ले पल्पसा क्याफे उपन्यासबाट नेपाली साहित्यमा चर्चाको शिखरमा रहेका छन । साथै उनको यस कृतिले यस वर्षको मदन पुरस्कार प्राप्त गरेको छ । म चर्चा गर्दैछु त्यस उपन्यासको भित्री कथाहरू होइन, सिर्फ बाहिरी आवरण । प्रकाशक नेपा-लय रहेको यस् कृतिको बाहिरी आवरण साधारण छ। आवरण प्रसिद्ध कलाकारहरुको कलाकृति नभई चन्द्र शेखर कार्कीले खिचेको कथासँग सुहाउदो तस्विर छ । तर भावहरू गहन छन। वास्तवमा पहाडहरू उजाड छन । एउटा पहाडको टाकुराबाट अरु पहाडतर्फ फर्केर कोही चिहाइरहेको छ, सुस्केराहरू बोकेर। पहाड कालो छ।

माधुरी साहित्य प्रतिष्ठान कुश्मा पर्वतबाट प्रकाशित नव माधुरी विविध साहित्यिक विविधताको राष्ट्रिय पत्रिका –२९, समीक्षार्थ हात लाग्यो ।सर्बप्रथम त यो पत्रिका कुश्मा पर्वतको माधुरी साहित्य प्रतिष्ठानको प्रकाशन र सरस्वती शर्मा जिज्ञासुको सम्पादनमा ११ वर्षदेखि अविक्षिन्न रूपमा प्रकाशित हुँदै आएको छ । प्रेस काउन्सिल नेपालको वर्गिकरणबाट क्षेत्रीय क वर्गमा वर्गिकृत हुन सफल देखिन्छ । यसको श्रेय साहित्यकार, सम्पादक, पत्रकार,समाजसेवी, राजनीतिक कर्मी र मानव अधिकार कर्मी सरस्वती शर्मा ‘जिज्ञासु’मा जान्छ । उनी एक हुन् तर उनका विशेषताहरू अनेक छन् ।

लालचन्द्र राजभण्डारीको जीवनी केलाउँदा १९९९ साल पौष्गा १२ गते आइतबार जन्मेका उनको सारा जीवन शिक्षा र स।माज सेवामा लगानी भएको देखिन्छ । २०१८ सालमा विद्यामन्दिर माध्यमिक विद्यालयमा अध्यपनमा सम्लग्न थिए भने २०२४ सालमा उनी विद्यामन्दिर पुस्तकालयको अध्यक्ष पदमा रही सेवा गरे । २०३६ सालमा बाग्लुङ व्यपार संघको अध्यक्ष पद सम्हाल्न पाउनु भयो । २०२९ सालदेखि २०४९ सालसम्म नेपाल रेडक्रस सोसाइटी बाग्लुङ शाखाको कोषादक्ष पदमा रहेर रेडक्रसका विविध कार्यक्रममा सेवा पुर्याउनु भयो ।

‘राजनीतिमा लगानी बालुवामा पानी’ शीर्षक लिएर कृष्ण नेपाल (उदास)ले हामीलाई ८६ कविताको सङ्गालो प्रदान गरेका छन् । २००१साल श्रावण २६ गते पिता स्व. चिरञ्जीवी नेपाल माता गंगादेवी नेपालका सुपुत्रका रूपमा स्याङ्जा पुतली बजार नगरपालिका वार्ड नं. ४ चन्द्रसेडाँडा वरसोरमा जन्मेका भए पनि हाल उहाँ नवलपरासीमा बस्दै आउनु भएको छ । शिक्षाको हिसावले नेपालले राजनीति शास्त्रमा वि.ए. पास गर्नुको साथै एम.ए.सम्मको अध्ययन गर्नुभएको छ ।

२०२४ साल वैशाख १६ गते हालको वेनी नगरपालिका –११, म्याग्दिमा जन्मनु भएका भक्तकार्की नेपाली साहित्यको फाँटमा कविता, बालगीत, हाइकु, ताङ्का, सङ्गित र मुक्तक क्षेत्रमा सशक्तरूपमा कलम चलाउने परिचित स्रष्टा हुन् । एउटै अञ्चलमा जन्म भएर हुर्के बढे पनि उहाँसँग साक्षत्कार भने, पर्वत साहित्य सङ्गमले आयोजना गरेको कार्यक्रम २०७३ साल पुस ९गतेको भयो । प्रथम प्रकाशित कृति मनका कोसेलीहरू (कवितासङ्ग्रह, २०५७) लिएर कृतिकारको रूपमा उदाएका भक्त कार्कीका खोइ मेरा खेलाउनाहरू (बालगीतसङ्ग्रह, २०६१), चडकन हाइकुसङ्ग्रह, २०६४), चञ्चल (बालहाइकुसङ्ग्रह, २०६४), प्रतिविम्ब (ताङ्कासङ्ग्रह, २०६४), विचरी चरी (बालगीतसङ्ग्रह, २०७०) वीर नेपाली (शब्दरचना) सङ्गित –स्लोमन( २०७१) र प्रक्षेपण ( मुक्तकसङ्ग्रह (२०७२) गरी आठ ओटा कृतिले नेपाली साहित्यलाई सम्वर्धन गर्न सफल भएका छन् ।

१.लेखनको पृष्ठभूमि :
झापा जिल्लामा साहित्यको उन्नयनमा लेखनाथ पुस्तकालय र त्रिफला राष्ट्रिय पुस्तकालयको विशेष योगदान रहेको कुरा स्मरणीय छ । यी दुवै पुस्तकालयहरूमा नियमित जस्तो साहित्यिक कार्यक्रमहरू, कृतिकारको सम्मानका कार्यक्रमहरू, अनेक प्रतियोगिताहरू र कृतिविमोचनका कार्यक्रमहरू हुने गरेका छन् हुँदै आएका छन् । धुलाबारीस्थित त्रिफला राष्ट्रिय पुस्तकालयका आफ्नै शैली र सोचमा कार्यक्रमहरू सञ्चालित भइरहेका छन् भने भद्रपुर नगरपालिका अन्तर्गत चन्द्रगढीस्थित लेखनाथ पुस्तकालय चन्द्रगढीले आफ्नै शैली र सोचमा निरन्तर रुपमा साहित्यिक कार्यक्रम गर्दै आएको कुरा अब सबैतिर जानकारी भइसकेकै छ ।

त्रिवेणी कवितासङ्ग्रहका कृतिकार श्रीद्रोणराज उपाध्याय, पिता स्व. पं श्रीचक्रपाणी उपाध्याय र माता स्व. श्रीडम्वर कुमारी उपाध्यका सुपुत्र पर्वत जिल्लाको कुश्मा नगरपालिका वडा नं ४ अन्तरगत वँगैचाको सालघारी गाउँमा वि.सं. २००६ साल मंसिर १५मा जन्मेका हुन् । संस्कृत भाषामा स्नातकसम्म अध्ययन गरी विद्यालय तहको शिक्षकका रुपमा २०२९माघ ०८ गतेदेखि २०५६ साल कार्तिक ११सम्म त्रिभुवन उच्च माध्यमिक विद्यालय शंकरपोखरीमा नेपाली विषयको विषय शिक्षक र पदमा रही सेवा गर्दादेखि उहाँसँग मेरो परिचय भएको थियो । उनको सादा जीवन, उच्च विचार, भावनात्मक र शास्त्रीय अभिव्यक्तिदेखि म सधैं प्रभावित हुन्थे ।