देवेन्द्र बस्याल

तिमी जाऊ
झिमिक्कै साँझ परिसक्यो
अब त जानेवेला भो
तिमी सदाको निम्ति जाऊ

तिमीले समयसँग मजाक गर्यौ
उनीहरूसँग गहिरो संगतनै गरेनौ
तिमी भएर पनि के भोर
नभए पनि के नै हुन्छ र !

घना जंगलको मुनी
मेरो सानो घर छ
हरियो घाँसको बीचमा
मेरो उजाड बास छ

मेरो घरको पारीपट्टी
माटोको थुप्रैथुप्रा छन्
थुप्राको वरिपरि दुलैदुला छन्
एकदिन मैले देख्छु

कान्छा कान्छा भनेर एकोहोरो बुवाले एकाबिहानै बोलाउनुहुन्छ । म न्यानो बिस्ताराबाट आँखा मिच्दै हत्पति बाहिर निस्कन्छु । बुवाको आवाज रोकिन्छ । मैले बाहिर हेर्छु, भर्खर दिशा फाट्न लागेको हुन्छ, पूर्वमा बिहानीको रातो लाली निशानी बसेको छ । पारी वनमा कल्चौंडाले गीत गउँदैछ । शिशिर यामको चिसो हावाले मेरो ज्यानमा जिरिङ्ग काँडा उठे ।

म बुवा सुत्ने कोठाको ढोकामै पुग्छु । बुवालाई प्रणाम गर्छु । बुवाले आर्शिवाद दिनुहुन्छ “ठुलो नेता भएस दीनदुखीको सेवा गरेस ।”

छोरी जन्मेर तीनकी पुग्दा
म परदेशबाट घरमा पुगें
मैले छोरीलाई कँदर्खुटीगरी
घर वरिपरि घुग्दै थिएँ

मैले छोरीलाई प्रश्न गरें
“छोरी तिमीले हात धुन सक्छ्यौ ?
खुट्टा पनि धुन सक्छ्यौ ?
खान आफै खान सक्छ्यौ ?”

म परदेशबाट घर फर्की आउँदा
मेरी आमा
उता कुनामा रोइरहेको देखें
म अरुहरुलाई बेवास्ता गर्दै
आमा बसेको स्थानमा पुगें
आमाले ओढेको घुम्टो उघारेर हेरें
आमाको मुहारमा आँशु देखें ।

साथी हो !
मादलको तालमा
नाच्दैजाने हो

मादल कुन सुरतालमा बज्छ
मादलको सुरताल चिनेर
ढीलो ढीलो छिट्छिटो
नाच्दै जाने हो ।

हामी माउण्ट फुजी हौं
अटल रहिरहन्छौं
हामी लावा हौं
सधैं जलिरहन्छौं

फुजी एकदिन पुत्ताउने छ
धुँवाको मुस्लो आकासमा मडारिनेछ
लावा सर्वत्र फैलिने छ
लावासँगै झारपातहरू जलिरहनेछन्

न मलाई बद्धनामी नेता बन्नु छ
न त मलाई भ्रष्टचारीको पगरी गुथ्नु छ
केवल मलाई जीवन कटाउनु छ
साथी, आजकल म रक्सी पिउँछु

झुटको खेती गरेर जीवन धान्नु छैन मलाई
न त चापलुसी र चाकडी गरेर जिउनु छ मलाई
न म विश्वास पात्र बन्नै चाहन्छु
न त म षड्यन्त्रमा सामेल हुनै चाहन्छु
साथी, आचकल म केवल रक्सी पिउछु

आमा म जेलमा छु
मेरो मुखमा चुक्कुल ठोकिएको छ
हामतमा हत्कडी लगाइएको छ
म अन्धकारमय कोठामा ढलेकोछु

म बोल्न खोज्छु तर सक्दिन
हात चलाउन खोज्छु, सक्दिन
सुदुर पूर्वको उषा हेर्न खोज्छु, सक्दिन
म मूडो जस्तै लडेको छु उठ्नै सक्दिन ।

साथी तिमी त मार्फा हिडेछौ
स्वादिष्ट स्याउ खाने भएछौ
अकस्मात यो कसरी ?
जाने भयौ मार्फा बजारमा

हिजै त हो नि
हामीसँगै थियौं
खाना पिनासँगै गरेथ्यौं

चन्द्रमामा बिउ टुसाउन थालेजस्तो छ
निसास्सिएका खऱ्यासानहरू पनि जुर्मुराउन थालेजस्तो छ

दिनरात आगोमा पिरोलिनेहरू
एकगास रोटीकोलागि परदेशिनेहरू
अब चुप लागेर नबस
अत्याचारको विरुद्ध उठ कम्मर कस

सन्ते ११ पुगेर १२मा भर्खर टेकेको छ। बिहान झिसमिसेमै उठेर पुतपुती दौडिन्छ। खै कताबाट हो उसले सुसेली हाल्न, गीत गाउन, नाच्न पनि जानेको छ। ऊ बढो रमाइलो र हँसिलो पनि छ। हिड्दा-हिड्दै नाचिदिन्छ, कुरा गर्दागर्दै गाइदिन्छ। यो उमेरै उसको यस्तै हो। धेरै धेरै कुराहरू सिक्ने, जान्ने र नक्कल गर्ने समय हो यो उसको। त्यही उमेरका कारणले आजभोलि उसले उसको स्वभाव देखाउन थालेको छ। गाउँभरीका केटाकेटी जम्मागरेर पुत्ला बनाएर नारालगाउदै मूर्दावाद र जिन्दावाद भन्दै हिड्छ ऊ। कहिले झुम्राहरू जुत्ताको मोजामा भरेर गोलोबनाएर भलिवल खेल्छ। कहिले बारीको डिलमा टिन ठटाएर नाचेर गाएर बाँदर धपाउँछ।

उनलाई मैले २/३ वटा चिठी पठाएको थिएँ तर एउटाको पनि जवाफ आएन । या त मैले ठेगाना गलत टिपें या मेरा मित घर छाडेर अन्यत्रै हिडिसक्नुभयो र पत्र पाउन सक्नु भएन । जस्ले गर्दा हामीबीच सम्पर्क छैन ।

हामीले पुस-माघको चिसोमा मित लगाएका थियौं । उनी सारै मिहिनेती, इमान्दार, हँसिला जोसिला थिए ।

तिमी सुतेकै थियौ छोरी
म झिसमिसेमै हिडिहालें
तिम्रो कलिलो अनुहार
मलाई हेरिरहेको थियो छोरी

तर तिमी निदाइरहेकी थियौ
मैले तिम्रा दुवै गाला
सुमसुमाए र म्वाई खाएँ
तिम्रो मायालाई मुटुभरि बोकेर
पछ्यौरीले आँसु पुछ्दै हिडिहालें

सुनसान रात, केबल आकासका ताराहरुले मलाई हेरिरहेका हुन्छन । पारि पातालमा कराइरहेको कोइलीको सुमधुर आवाज । शिशिर यामको चिसो हावाले गर्दा मेरो पनि निद खुलेको छ ।

ऊ निदमा छपछपी छाम्छे, एक्कासि ब्यूँझेर ममी, ममी ममी… भनेर रुन्छे । आँखाबाट बरबर आँसु झार्छे, बुबु खान्टु भन्छे । जब उसका कुनै पनि माग पुरा हुँदैनन्, अनि बोकेर डुलाउन भन्छे । कहिले रातको बाह्र बजेको हुन्छ त कहिले रातको बिहानीपख दुईतीन बजेको हुन्छ ।

पहराको छोरो म
पहरामै रम्न पाऊँ
छहराको सन्तान म
छहरामै खेल्न पाऊँ

वन पाखामा खेलेर
कन्दमुल खाएर
छहरा र पहरासँग
गाढा साइनो गाँसेर
ठाडो पाखामा हुर्केको
पहराको छोरो म पहरामै रम्न पाऊँ

टोक्योको ब्यस्त सडक, प्रचण्ड गर्मी, सडकदेखि केही भित्र सानो इन्डियन रेष्टुरेन्ट, बाहिर मानिसहरू खारे-नान् (नान् र करी) खान लाइन लगाइरहेका छन् । जापानीहरुको बानी सानो कुरामा पनि ठ्याक्क लाइनमा बस्ने र पालो कुर्ने हुन्छ । काम गर्नेहरुले पनि कसैलाई पनि भेदभाव नगरी समानताका आधारमा सेवा उपलब्ध गराउने चलन छ । नातावाद र कृपावाद यहाँ चल्दैन । सबै बरावर भन्ने यहाँको मूख्य सोचाइ देखिन्छ । चन्द्रे र दले कुक किचनमा व्यस्त छन् भने साहु वेटर गर्दछन हलमा । चन्द्रेले करी बनाउँछ भने दलेले तन्दुरी हेर्छ । उनीहरुलाई भ्याइनभ्याइछ, रस्साकस्सी छ त्यहाँ ।

रातभरि खुट्टा दुखेर निदाउनै सकिन । बेलुका डिउटीबाट फर्किदा प्रहरी अफिसमा गएर हस्पिटलबारे जानाकारी लिएको थिएँ । जापानी प्रहरीले म्याप हेरेर एदोगावा सस्पिटलसम्म जानको लागि बाटो, बस सेवा, बस कहाँ कुन नम्वरमा लाग्छ भन्नेसम्म लेखेर एउटा नोट दिएका थिए ।

आज छुट्टीको दिन बिहानै उठेर म्याप राम्रोसँग हेरें, न्वाईध्वाई गरेर बाथकोठाबाट निष्कदा बुढी डिउटी हिडेकी रहिछन् । मेरो बाथरुमको ढोका बाहिरतिर खुल्ने भएकोले बुढीको बाटो छेकेको रहेछ ।

म तरूल खन्दै छु आमा
हाडीकोटको घना वनमा
बाख्रा पनि हेर्दैछु आमा
बौसाफूलको पाखामा

तरूल त ठूलै भेटेको छु आमा
तर निकै अप्ठेरोमा
तरूल त मिठो हो आमा
तर दुई ढुङ्गाको अन्तरमा