हाडखोडा र बृद्ध

नीलमणी झैं नीलो आकाश चँदुवाझैं टाँगिएको चारोको जोहोमा निस्किएका चराचुरुङ्गीहरु झूण्ड–झूण्ड भै रमाउँदै मीठो कलरवका साथ चिरबिराइरहेका थिए । सुनसान जमीन उदास अनुहार लगाएर बोझिलो निष्तब्धतामा बाँझै पल्टिएका थिए ।

तिनै फाँटिला जमिनमा चर्ने गाइहरु बेलाबेला टाउको उठाउँदै आफ्ना दूधे बाच्छा–बाच्छीहरुको मायाले होला–हवा गर्दै कराउँथे । गाइमा मातृत्वले भरिएको आवाजले मेरो शूण्यताले भरिएको मनलाई तान्यो । म एकैछिन ती गाइहरुको प्रेम मिश्रित आवाजमा अलमलिन्छु ।

महिनौं दिनको तुषारो बल्ल रोकिएको छ । घाम पनि सकेसम्म रापिलो भएको थियो । तुषारोको ओइरोले दिक्दार भएका बोटबिरुवाहरु घामले रापिलो आँतमा घाम ताप्दै जमिन तिरै घोत्लिएका थिए । म तिनै सुनझैं फैलिएका हाँगाको छहारिमा बसेर अलिपर रहेको सिमलको बोटमा रहेका हाडखोडाहरुको गुँडलाई नियालिरहेकी थिएँ । त्यो रुखमा १२–१५ वटा जति हाडखोडा पखेटा फटफटाउँदै वल्लोहाँगा–पल्लोहाँगा गरेको देखिन्छ । त्यही रुखको फेदमा एउटा बूढो हाडखोडा रुखमा चढ्नै नसक्ने भएकोले लुरुलुरु हिँडिरहेका थिए । उसको परिवारका अन्य सदस्यहरु पूmर्तिसाथ रमाइरहेपनि त्यो बूढो हाडखोडा कसैको सहारा नपाएर त्यसै आफ्नो लामो चुच्चो ठकठक गर्दै जमिनमा भौंतारिरहेको थियो ।

यस्तैमा एउटा व्याधा शिकार गर्न त्यहाँ आइपुग्यो । उसले त्यो सिमलमा रहेका चराहरुलाई निशाना बनाउन खोजेको देखेर म अत्तालिँदै त्यो शिकारीलाई ठूलो स्वरले चरा नमार्न भन्दै कराउँछु । व्याधाले मेरो गालीलाई बेवास्ता गर्दै रुखमा चढ्न नसकेर जमिनमै असहाय बनेको हाडखोडालाई समाएर निर्ममतापूर्वक हत्या गरेको देखेर म त्यो पापी व्याधालाई त्यहाँबाट लखेट्छु । व्याधा आफ्नो दिनभरको शिकार लिएर आफ्नो गन्तब्य तर्फ लाग्यो ।

परबाट एक बृद्ध मानिस आफ्नो कुप्रो शरीर लिएर म भएतिर आउँदै गरेका थिए । उनको पछिल्तिर एउटा कालो कुकुर लुरुलुरु पछ्याइरहेको थियो । मेरो छेउमा आएर उनले मलाई ठम्याएर हेरे । मैले अभिवादन स्वरुप नमस्कार गरेँ । मैलो भएपनि कालो कोट र कमिज सुरुवाल लगाएका बृद्धको बुढ्यौलीले चाउरिएका गालामा मीठो मुस्कान छर्दै कठोर परिश्रमका कारण सिथिल बनेको शरीर तीन ठाउँ भाँचिएर रसायनले जोडेको फलामे हतियारझै पीडाको खियाले डल्लो पारेको थियो । उसँगै आएको कालो कुकुर उनको छेउमा आएर लुसुक्क बस्यो ।

हुनत उनका ६ भाइ छोरा ८–८ बहिनी छोरी थिए । सबैजना छोराहरुको बिहे गरेर आ–आफ्नो गरीखाने भएका थिए । छोरीहरु प्नि बिहे गरेर आ–आफ्नो घरमा गइसकेका थिए । श्रीमतीको स्वर्गवास भएपछि बृद्धलाई छोराछोरीले वास्ता गर्न छोडेपछि आपूm एक्लै एउटा कटेरो बनाएर सकिनसकी खाना बनाएर खाने गर्थे । बेसाहारा बनेका बृद्धलाई छोराहरुले आफ्नो बाउ भत्र पनि लजाएको देखेर समाजमा छोराहरुको कुरा काटिन थालेपछि ६ जना छोराहरुले बाबु पाल्ने तालिका बनाएका थिए । एउटाको भागमा २ महिना पथ्र्यो । यसरी आँखाको कसिङ्गरझैं बनेका बृद्धको मुहारमा श्रीमतीको निधनपछि कहिल्यै खुशिको भाव झल्केको थिएन । मुहारमा उदास रेखाहरु कोरिएका थिए ।

यी बृद्ध मानिसको एक्लोपनले गहिरो उत्सुकता र दिक्दारीको भावले मेरो मन भरिएको थियो । मैले नचाहेरै पनि उनको पीडाको घाउको खाडो उप्काउन पुगेँ । पीडालाई आँसुले पखाल्दा पखाल्दै उनका आँखामा आँसुको खडेरी परेको थियो । दुःखको भवसागरनै उ¥लँदा पनि आँखाहरु रसाउन सक्दैनथे । त्यसैले मैले उनको खाटा बसिसकेको घाउलाई उप्काउँदा पनि मेरो सवाल सुनेर आँफ्ना भाँसिएका आँखा उठाएर क्षितिजलाई नियाल्दै हल्का सास फेरेर करुण मिश्रित आवाजमा आफ्नो कथा सुनाउन थाले ।

उनकी आमा उनी र उनको जुम्ल्याहा दाइ जन्माएर स्वर्गवास भएपछि उनी मावलीघरमै हुर्किएका रहेछन् । आमाको माया पाउन नसकेतापनि हजूरआमाको काखमा हुर्किएछन् । मावली घरमै पहाडी पाखा पखेरामा नाँच्दै खेल्दै पाखो वारीमा घाँसदाउरा गर्दै वालापन वितेछ । हजूरआमाको निधनपछि १७ वर्षको उमेरमा बिहे गरेर घरजम गर्न श्रीमतीका साथ मधेश झरेछन् । मधेशमा जङ्गली जनावरको कुनै परवाहनै नगरी स्याउलाको झुप्रोमा ६–७ बिघा जमिन फडानी गरेर बसेछन् । औलोको महामारीमा परेर आफ्नो पहिलो सन्तानलाई गुमाउनु परेछ । जेठो छोरोको कुरा गर्दागर्दै उनको अनुहार उदासिनताले डुबेको देखिन्थ्यो । उनको उदासिनतामा त्यहाँ उभिएका बोटबिरुवाहरु पनि उदासभाव बोकेर टुलुटुलु हेरि मात्र रहको भान हुन्थ्यो । उनको कुराहरुलाई म छायाँझैं निःशब्द सुनिरहेकी थिएँ । बृद्धको मन भक्कानियो । उनी एकछिन चूप लागिरहे । दुबै हातको हत्केलाको आडमा स्तब्ध भएर जमिन तिर घोत्लिरहेँ । मलाई पनि उनको पीडालाई फेरि कोट्याइरहन मनलागेन ।

एकछिनको मौनतालाई भङ्ग गर्दै बृद्ध फेरि आफ्नो अतीत पल्टाउन थाल्छन् । बृद्धको अनुहार आफ्नो माइलो छोरोको कुराले झन निचोरेको कागतीझैं हुन पुग्छ । उनी भन्छन् माइलो छोरो बाँचेका भए नानी मैले अहिले जोगीजस्तो भएर आँखाको कसिङ्गर हुनपर्ने थिएन । उसले त मलाई असाध्यै माया गथ्र्यो । उनीहरु सुतिरहेकाबेला जङ्गली हात्तीले आएर उनकै आँखाले हेर्दाहेर्दै कुल्चिएर उनको माइलो छोरालाई मारेछ । उनीहरुले कसोकसो भागेर ज्यान बचाएछन् ।

माइलो छोरोलाई हात्तीले कुल्चेर मारेपछि उनकी श्रीमती त्यही शोकमा थलिएर स्वर्गवास भएकी रहिछन् । श्रीमतीको निधनपछि आमाले गर्नुपर्ने माया पनि आपैmले दिएर आफ्नो सन्तानहरुलाई हुर्काउँदै मधेशमा आफ्नो जमिन जोत्दै बसेछन् । ४० वर्षकै उमेरमा विदुर भएपनि छोराछोरीको लागि अर्को बिहे नगरी बसेछन् । आफूले पढ्न नपाएपनि खेतीपाती स्याहार्दै छोराछोरीलाई भने बिद्यालय पठाएछन् तर कान्छोछोरा कान्छीछोरीले बाहेक कसैले एस.एल.सी.सम्म गर्न सकेनछन् । उमेर पुगेपछि सबै छोराछोरीको जोडी बाँधिदिएर सम्पत्तिमा झगडा नपरोस् भनेर आफूछँदै अँशवण्डा गरिदिएछ । अँशवण्डा गरेपछि बृद्धलाई कसैले वास्तानै नगरेपछि त्यसै–त्यसै विरक्तिन पुगेका रहेछन् ।

छोराबुहारीको कठोर बचन बिना त उनले एकछाक पनि खान पाउँदा रहेनछन् । छोराबुहारीको अपहेलनाका कारण ब्याकुल बनेका बृद्धलाई पागल सरह व्यवहार गरिँदो रहेछ । अर्तिउपदेशलाई खिल्लि उडाइँदो रहेछ । बृद्धको बूढेसकालको साथी भनेकोनै घरमा पालेको एउटा कुकुर रहेछ । बृद्ध एताउता टहल्दा ऊ पनि पुच्छर हल्लाउँदै अघिपछि गर्दोरहेछ । बृद्धका अर्तिउपदेश सुत्रे भनेकै त्यो काले कुकुर रहेछ ।

उनको जीवन कहानी सुनेर बेचैनीले भरिएको मेरो मन अनायासै भक्कानिन्छ । ओठले ओठलाई दह्रो गरेर च्याप्छु ताकि मेरो रुवाइ बाहिर ननिस्कियोस् । यस्तैमा कुकुर जुरुक्क उठेर बृद्धको गाला सुम्सुम्याउन आएझैं गर्छ । उसको आँखाबाट तपतप आँसु चुहिरहेको थियो । कालेले पुच्छर हल्लाउँदै बृद्धलाई सान्त्वना दिएको हेरिरहेँ । बृद्ध पनि आफ्नो मायालु साथीलाई आफ्ना चाउरीले भरिएका हातहरुले सुम्सुम्याइरहेका थिए ।